شركتها و موسسات دانشبنيان موسساتي خصوصي يا تعاونياندكه به منظور هم افزايي علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمي و اقتصادي ( شامل گسترش و كاربرد اختراع و نوآوري) و تجاريسازي نتايج تحقيق و توسعه در حوزه فناوريهاي برتر و با ارزش افزوده فراوان تشكيل مي شود. پژوهشگاه صنعت نفت از جمله مراكز پيشرو در تاسيس شركتهاي دانشبنيان در كشور است كه چندي پيش فراخوان مشاركت سومين شركت در حوزه محصولات نانو را كليد زد؛ براي اطلاع بيشتر از جزييات و روند تاسيس اين شركت مصاحبهاي با محمد فرخي هودر، رئيس امور حقوقي پژوهشگاه ترتيب داديم كه از نظر مي گذرد.
اساسا شركتهاي دانشبنيان به چه شركتهايي اطلاق ميشود؟
شركتهاي دانشبنيان مبتني بر ايدهها و فناوريهاي جديد و توسعه خدمات فناورانه و محصولات فناورانه هستند.
بنابراين هدف اصلي شركتهاي دانشبنيان تجاريسازي فناوريها و ايدههاي جديد برتر است. ايدههاي موجود در پژوهشگاه گاهي به دليل وجود مشكلات بهثمر نميرسند و در اين زمان ميتوانيم توسط شركتهاي دانشبنيان اين ايدهها را تجاري و به بازار عرضه كنيم. اين امر خود باعث ايجاد فضاي رقابتي، سودآوري براي پژوهشگاه و تقويت بخش خصوصي ميشود.
شركت هاي دانش بنيان خصوصي هستند يا اينكه جزيي از پژوهشگاه محسوب ميشوند؟
با توجه به ساختار شركتهاي دانشبنيان ، پژوهشگاه مي تواند تا 49 درصد سهام آن را خريداري كند، ولي ما سعي كرديم سطح دخالت پژوهشگاه تا حد امكان پايين بياييد و شركت بتواند ماهيت خصوصي خود را افزايش دهد.
شركتهايي كه بيش از 50 درصد سهام آن متعلق به شركت، موسسه يا دستگاه اجرايي دولتي باشد، شركت دولتي تلقي مي شود و شركت دانشبنيان هم از اين قاعده مستثني نيست. لذا با توجه به ساختار شركتهاي دانشبنيان و قواعد و مقررات حاكم پژوهشگاه ميتواند تا كمتر از 50 درصد مالكيت شركت دانشبنيان را در اختيار داشته باشد كه اين موضوع به حفظ ماهيت خصوصي شركت كمك مي كند. در خصوص اينكه شركت جزئي از پژوهشگاه تلقي مي شود يا نه بايد گفت كه شركت به محض تاسيس داراي شخصيت حقوقي مستقل از پژوهشگاه بوده، هر چند تحت نام و حمايت پژوهشگاه فعاليت خواهد كرد.
تسهيل و تسريع فرآيند تجاريسازي كه با رفع قوانين محدود كننده صورت ميگيرد از ثمرات تولد شركتهاي دانشبنيان است؟
دقيقا. با از بين رفتن موانع دست و پاگير كه همواره از موانع تجاريسازي محسوب ميشوند، روند رساندن يافتههاي تحقيقاتي به صنعت شتاب ميگيرد و مزايايي هم براي پرسنل پژوهشگاه و صنعت در بر دارد كه سهامداران اين شركتاند.
كمك به بخش خصوصي براي ورود به عرصههاي جديد فناوري با نام و نشان پژوهشگاه نيز از ساير مزاياي تاسيس شركتهاي دانشبنيان است.
گويا كشورهاي پيشرفته هم براي تجاريسازي يافتههاي خود به سوي تاسيس شركت هاي دانشبنيان رفتهاند؟
بله، نمونه بارز در اين زمينه شركت IFP فرانسه است كه نقش مغز متفكر را بازي كرده و فعاليتهاي تجاريسازي خود را به شركتهاي دانشبنيان واگذار كرده و اكنون به پژوهش و خلق دانش و ايده ميپردازد. در همين راستا پژوهشگاه صنعت نفت عليرغم اينكه خود دست به خلق الگو زده است معذلك سعي كرده است از الگوي شركت هاي موفق نظير IFP و شلمبرژه نيز در خلق الگوي خود بهره ببرد و اكنون در كشور در مقوله تاسيس شركتهاي دانشبنيان از سرآمدان به حساب ميآيد.
به دليل ماهيت پژوهشي و آموزشي پژوهشگاه، اين امكان از سوي نهادهاي تصميمگير و قانوني به پژوهشگاه داده شده تا در تاسيس شركتهاي دانشبنيان نقش بارزي ايفا كند و به همين جهت پژوهشگاه در تاسيس شركت هاي دانش بنيان در صنايع نفت،گاز و پتروشيمي و ساير صنايع ديگر پيشرو مي باشد.
در خصوص تاسيس سومين شركت دانشبنيان در پژوهشگاه توضيح بفرماييد؟
اين شركت در حوزه محصولات نانو فعاليت ميكند و هدف آن تجاريسازي و كاربردي كردن ايدهها و فناوريهاي برتر پژوهشگاه است.
استقبال پژوهشگاهيان از مشاركت در تاسيس شركت دانشبنيان نانو به چه صورت بوده است؟
استقبال فراتر از انتظار بود. تصور اين همه استقبال را در چند ساعت اول نداشتيم، ولي متقاضي به اندازه اي بود كه كارگروه شركتهاي دانشبنيان در همان ساعت ابتدايي مجددا جلسه اي تشكيل داد و محدوديت قابليت ميزان مشاركت را افزايش داد تا تمام كساني كه متقاضي بودند بتوانند نسبت به مشاركت در تاسيس شركت دانشبنيان مشاركت كنند.
ساعت اعلام شده براي پذيره نويسي 5/8 صبح آغاز و تا ساعت 11 تعداد ثبت نامي ها به محدوديت اعلام شده توسط كارگروه شركت هاي دانش بنيان رسيد، ولي همچنانكه كه عرض شد با يك نشست فوري اعضاء كارگروه، سرمايه اوليه شركت را افزايش داديم تا افراد بيشتري بتوانند مشاركت كنند.
چند درصد از سهام شركت دانش بنيان مربوط به پژوهشگاه است؟
10 درصد از كل سهام متعلق به پژوهشگاه و 90درصد مربوط به بخش خصوصي است كه پرسنل پژوهشگاه ، ديگر شركتها و ساير اشخاص حقيقي در اين ميزان شريك هستند.
روند ثبت نام و مشاركت به چه صورت است؟
پس از ارايه و پيشنهاد موضوعات از سوي پرديسها، اعضاي هيات علمي، پژوهشكده ها و ... بررسي موضوع توسط كارگروه شركت هاي دانش بنيان و تاييد كارگروه، تصميمگيريهاي لازم بهمنظور تاسيس شركتهاي دانشبنيان صورت ميگيرد.
پس از گذر از مرحله ابتدايي وارد مرحله اجرا ميشويم كه در اين مرحله تصميمات لازم در خصوص تعيين ميزان مشاركت كاركنان پژوهشگاه، خود پژوهشگاه و ساير شركاي احتمالي اتخاذ مي شود. پس از اين مرحله و مشخص شدن ميزان مشاركت اقدام لازم از طريق سيستم اينترانت پژوهشگاه، به منظور مطلع كردن كاركنان پژوهشگاه انجام ميشود و افراد با توجه به شرايط خود ثبت نام را انجام ميدهند. مابقي سهام نيز در قالب مشاركت بخش خصوصي و در جهت جلب سرمايه آنها ارايه مي شود كه بر مبناي همان پيشنهاد اوليه و شيوهنامه تاسيس اينگونه شركتها است.
آيا محدوديتي براي افراد در خريد سهام قايل شده ايد؟
حداكثر ميزان مشاركت براي هر نفر ده هزار و حداقل آن پنج هزار سهم بوده است.
آينده اينگونه اين شركت ها را چگونه ارزيابي ميكنيد؟
با توجه به جديد و نو بودن صنعت نانو و در نظر گرفتن تخصص و دانش فني افراد كليدي عضو شركت و پشتيباني علمي و فني پژوهشگاه از شركت مزبور و با اتكا به تلفيق دانش و تخصص فني و مديريتي پژوهشگاه و بخش خصوصي آينده اي روشن را پيش بيني ميكنم.