شرکت های دانش بنیان اقماری 
پژوهشكده علوم زمين بعنوان یک ساختار استاندارد در کلیه مراکز آموزشی و پژوهشی، مسئولیت آموزش و بکارگیری علوم مرتبط با زمین (کره زمین و اتمسفر در برگیرنده آن) را به عهده دارد. لذا این ساختار با قدری تغییر و متناسب با ماموریت آن در پژوهشگاه صنعت نفت شامل سه بخش زمین‌شناسی، ژئوفیزیک و ژئوشیمی است. این پژوهشكده دارای یک ماموریت کاملاً مشخص تحت عنوان مطالعات اکتشافی منابع هیدروکربنی می‌باشد. بنابراین وجود این پژوهشكده با ساختار و ماموریت ذکر شده از الزامات پژوهش و توسعه صنایع بالادستی بوده و حلقه اصلی و آغازین اکتشافات هیدروکربنی به شمار می‌رود. آنچه در ادامه مي‌خوانيد مصاحبه با دكتر بيژن بيرانوند، رئيس پژوهشكده علوم زمين پژوهشگاه صنعت نفت است.
آقاي دكتر پژوهشكده علوم زمين داراي چه ساختاري مي‌باشد؟
پژوهشكده علوم زمين تا قبل از سال 1379 صرفا با محوریت گروه پژوهش ژئوشيمي و همکاری نفراتی از زمین‌شناسی و ژئوفیریک فعاليت داشته است. این مجموعه از سال 1379 به بعد با تشکیل دو واحد زمين‌شناسي نفت و ژئوفيزيك شکل منسجم تری به خود گرفت تا اینکه نهایتاً در سال 1385 ساختار استاندارد اخیر خود را آغاز نمود. اگرچه این ساختار در نگاه اول مشخصات یک ساختار وظیفه ای را نشان می دهد، اما متناسب با راهبردهای پژوهشی و عملکرد خود، بخوبی نشان داده است که دارای ساختاری مرکب و متشکل از ساختارهای وظیفه ای، ماتریسی و پروژه محور است. بعنوان مثال با اجرای پروژه های سطح یک کاملا ساختار پروژه محور را نمایش می دهد، در اجرای اغلب پروژه های سطح دو بصورت ماتریسی عمل می کند و در بخش خدمات فناورانه کاملا ساختاری با عملکرد وظیفه ای از خود نشان می دهد. چنین ساختاری انعطاف و قابلیت لازم در اجرای راهبردهای فناورانه سازمان، پویایی و قدرت رقابت با رقبای داخلی و خارجی را به این پژوهشکده بخشیده است.
جايگاه اين پژوهشكده در مقايسه با ساير پژوهشكده‌ها و پرديس‌هاي اين مجموعه به چه صورت مي‌باشد؟
بررسی آماري انجام شده بر روی داده ها و اطلاعات 13 سال گذشته (1384 الی 1397) پژوهشگاه نشان مي‌دهد كه پژوهشكده علوم زمين با داشتن حداکثر 4 درصد نيروي انساني کل پژوهشگاه، با اختصاص 28 درصد از مبلغ کل قراردادهای این سازمان به خود بیشترین مشارکت ممکن را در عملکرد پژوهشی و جذب مشتری داشته‌است. این پژوهشكده با ایجاد نوآوری در فعالیت های مرتبط در بازه زمانی ذکر شده ضمن افزایش دو برابری سبد مشتریان، با داشتن بالاترین سرانه عملکرد سال ها رتبه نخست کارآیی موثر را در پژوهشگاه به خود اختصاص داده است. ضمناً بيش از 95 درصد درآمد اين پژوهشكده از محل پروژه‌هاي پژوهشي بوده و اصولاً خدمات فناورانه قابل انجام در آن نیز در خدمت پروژه‌هاي پژوهشي می‌باشد. بنابراین مهمترین وجه تمایز این پژوهشکده، پژوهشی و متقاضی محور بودن پروژه‌ها و طرح‌هایی است که دائم در حال تحول و تکامل هستند.
چه سیاست‌هایی را در تحقیقات راهبردی این پژوهشکده مورد توجه قرار داده اید؟
به طور حتم پژوهشكده علوم زمين، چشم انداز و راهبردهای پژوهشی خود را همسو با سازمان و متناسب با سند راهبردي آن در چهار بخش اصلی و در دو سطح مشخص برنامه ریزی نموده و در حال اجرای آنان است. به اين ترتیب که سه بخش از این فعاليت‌ها که در گروه‌های پژوهشی بطور تخصصی قابل انجام هستند در یک سطح و بخش دیگر که شامل طرح‌ها و پروژه‌هايی با ويژگي چند بعدی بوده و با همكاري ديگر شركاء داخلي و خارجي قابل انجام میباشند در سطح بالاتری انجام پذیر هستند.
در خصوص پروژه‌هاي سطح يك كمي بيشتر توضيح مي‌دهيد؟
فعالیت های سطح يك پژوهشکده ما شامل پروژه‌ها یا طرح های چند بعدی و تلفیقی هستند كه صرفاً بر اساس منابع و توانمندی های داخلی پژوهشکده بطور کامل قابل اجرا نبوده و نیازمند ایجاد شبکه و استفاده از منابع و قابلیت های خارج از پژوهشکده می باشند. ویژگی شاخص این دسته فعالیت ها انتقال دانش و تكنولوژي و افزایش توانمندي پرسنل این مجموعه است. به طور مثال کسب دانش و تكنولوژي لازم در زمينه شناسايي منابع نامتعارف هیدروکربنی (شيل و هيدرات گازي)، ساخت مدل دینامیک حوضه و سیستم های هیدروکربنی و ساخت مدل یکپارچه افق های مخزنی در مقیاس ناحیه ای از مهمترین این دستاوردهای اجرای چنین طرح‌هایی در پژوهشکده علوم زمین است. لازم به ذکر است که طول مدت اجرای این طرح ها غالباً بیش از سه سال بوده و متناسب با حجم و گستردگی فعالیت های مربوطه گاهی تا پنج سال هم بطول می انجامند. بنابراین طرح های اخیر را می توان به نوعی فرا مدیریتی دانسته و می بایست برنامه ریزی، اجرا و نظارت و کنترل برای انجام موفق آنها کاملا بر اساس اصول مدیریت پروژه باشد تا با تغییرات مدیریتی دچار هیچگونه مشکلی نگردند.
تقسيم‌بندي پروژه‌ها در هر يك از سطوح دو‌گانه بر اساس چه شاخص‌هايي انجام مي‌شود؟
نوآوري، ایجاد شبکه، خلق فناوری و انتقال دانش و تکنولوژی همراه با تامین منافع سازمان مهمترین شاخص‌های تفکیک این دو سطح فعالیت ها میباشند.
به طور كلي چند پروژه رتبه يك در اين مجموعه انجام شده است و در چه مرحله‌اي مي‌باشند؟
این نوع پروژه های در پژوهشکده علوم زمین از سال 1390 آغاز شده و شامل طرح مرواريدخلیج فارس، طرح هيدرات گازی، طرح دشت آبادان و طرح شيل‌هاي گازي مي باشند. خوشبختانه تمامي اين طرح‌ها به تازگي با موفقيت به پايان رسيده و اخيراً طرح هيدرات گازی دو نیز آغاز شده است. البته دو طرح از نوع طرح مرواريد خلیج فارس در مرحله تصویب خواهی و یک طرح از گروه منابع نامتعارف نيز در مرحله پیشنهاد پروژه داریم.
در طرح مرواريد چه اقداماتي از سوي پژوهشگاه صنعت نفت اجرايي شده است؟
طرح مرواريد خلیج فارس که برای اولین بار در کشور اجرا شد، بزرگترین پروژه مدل‌سازي حوضه و سيستم‌هاي هيدروكربني در منطقه خاورميانه و از نظر پيچيدگي، وسعت و ابعاد جزء پنج پروژه اول دنیا در نوع خود مي‌باشد. كارفرماي اين طرح شركت نفت فلات قاره و اسپانسر اصلي آن شركت ملي نفت ايران بود كه با حمايت پژوهش و فناوري شركت ملي نفت ايران انجام گرديد. ضمناً كليه شركت‌هاي نفتي مي‌توانند از نتايج اين طرح پژوهشي بهره‌مند شده و از ذينفعان آن به شمار آیند.
طبیعتاً برآورد كمي و كيفي کلیه منابع هيدروكربني در ناحيه خليج فارس و درياي عمان مهمترین خواسته شرکت نفت فلات قاره از انجام اين طرح متصور بود. لذا بنا به اهمیت موضوع از یکطرف و جدید بودن نوع کار در ایران از طرف دیگر طرح با همکاری دو شركت اصلي صاحب دانش و تکنولوژی مرتبط آغاز شد و در کنار آنها دو تیم داخلی روی دو نرم افزار تخصصی مدلسازی به منظور انتقال دانش مشغول به کار شدند که خوشبختانه امروز به اتکاء همین موضوع آمادگی لازم برای اجرای کارهای مشابه در پژوهشکده احساس می گردد. علاوه بر این در زمینه آنالیزهای ژئوشیمیایی نیز که بخشی از کار به علت نبود تجهیزات آزمایشگاهی پیشرفته در ایران به خارج از کشور سپرده شد، با برنامه ریزی های انجام شده و در قالب همین طرح پیگیری های لازم جهت خرید این تجهیزات در حال انجام است. خوشبختانه در سایر بخش ها، تماماً از توانایی و قابلیت های موجود در داخل پردیس و بعضاً از شركت‌هاي صاحب نام داخلي استفاده شد که در این بین پژوهشكده علوم زمين با توجه به منابع و توانمندی های موجود بسیاري از فعاليت‌های پژوهشی طرح را در گروه های ژئوشيمي، ژئوفيزيك و زمين شناسي به انجام رساند. نهايتاً این طرح بزرگ پژوهشی با رضایتمندی کارفرما و شناسایی منابع عظيمي از گاز و نفت به پایان رسید. این طرح در دو سال پياپي در نمايشگاه بين‌المللي نفت تهران حضور فعال داشته و در سال 1396 بعنوان طرح پژوهشی برتر شرکت ملی نفت ایران شناخته شد. نتایج نهایی طرح مرواريد خليج فارس، ارائه تجارب حاصل از آن به سایر شرکت‌های اکتشافی و عملیاتی و همچنین رضایتمندی مقامات عالی رتبه وزارت نفت از عملکرد پژوهشگاه صنعت نفت در این ارتباط مطمئناً باعث تکرار آن در سایر حوضه های نفتی کشور خواهد شد.
آيا مي‌توان نتايج كاربردي و عملياتي اين پروژه را در ديگر طرح‌هاي مشابه مورد استفاده قرار داد؟
قطعاً مي‌توان این کار را انجام داد و بر همین اساس از سال 1394 نتايج كلي و پيشرفت‌هاي بدست آمده از اين طرح براي مديران و کارشناسان شركت مناطق نفت‌خيز جنوب، مديريت اكتشاف و شركت نفت مركزي ايران ارائه گردید و پیشنهاد فنی انجام طرح‌هاي مشابه براي اين شركت‌ها در حوضه های تحت مدیریت آنان نيز ارسال شد كه خوشبختانه با استقبال مواجه شده و اميدواريم در آينده نزديك شاهد اجرای آن در سایر حوضه‌ها باشیم.
... و ديگر پروژه‌هايي كه در سطح يك انجام شده است كدامند؟
پروژه دیگری كه در اين سطح انجام شد پروژه هيدرات گازي بود. يكي از دلايلي كه باعث مطرح شدن اين پروژه در سطح ملي و بين‌المللي شد كشف ذخاير عظيم منابع نامتعارفی از نوع هيدرات گازي در دریای عمان براي اولين بار در كشور بود. این نتایج ارزشمند از یکطرف و رضایتمندی كارفرماي آن (مديريت اكتشاف) از طرف دیگر باعث علاقه‌مندی طرفین بر اجرای طرح هيدرات گازي دو گردید. از دیگر طرح های سطح می‌توان به مدلسازی يكپارچه افق های مخزنی گروه بنگستان در دشت آبادان اشاره نمود. اين طرح نیز علاوه بر مدل سازی سه بعدی محیط رسوبی افق های مورد مطالعه موفق به انجام مدل سازی مخزنی مبتنی بر چینه شناسی سکانسی پایه لرزه ای برای اولین بار در کشور گردید.
اقدامات پژوهشگاه در خصوص چهارمين طرح سطح يك اين پژوهشكده يا همان مطالعات منابع نامتعارف به چه ميزان بوده است؟
چهارمين طرح سطح يك پژوهشکده علوم زمین در زمينه منابع نامتعارف هيدروكربني است كه این طرح نیز براي اولين در ايران انجام شد. كارفرماي این طرح مديريت اكتشاف و مجري پژوهشگاه صنعت نفت با محوریت پژوهشکده علوم زمین بود. موضوع مورد مطالعه شناسایی و ارزیابی منابع شيل گازي در ناحیه لرستان بوده است. اين طرح نيز از کلیه ویژگی های یک طرح سطح یک بخصوص شبکه قوی داخلی و بين‌المللي برخوردار بوده است. طرح شیل گازی در شهريور ماه سال 1397 با رضایتمندی بالاي 95 درصدي کارفرما به اتمام رسيد. خوشبختانه اجرای دو طرح موفق هیدرات گازی و شیل های گازی و ادامه این مطالعات با هیدرات دو و پیشنهادهای فنی دیگر در زمینه شیل گازی، شیل های نفتی و گازهای محبوث در زغال سنگ ها در ده سال اخير توسط پژوهشكده علوم زمين زمینه تحقيقاتی مناسبي را در اين ارتباط فراهم نموده و ما را به قطب اصلی اکتشافات منابع نامتعارف کشور تبدیل نموده است.
هم‌اكنون كه اين 4 پروژه به پايان رسيده‌اند آيا برنامه خاصي براي استفاده از نتايج آنها در دستور كار قرار گرفته است؟
همانطوریکه قبلاً نیز اشاره شد بخشی از چشم انداز پژوهشكده علوم زمين طی چهار سال پیش رو رساندن اين چهار حوزه فعاليتي به یک سطح استاندارد و مجهز کردن خود به توانمندي‌هاي لازم در زمينه‌هاي فني و تكنولوژيكي مرتبط به منظور ارائه در سطح بين‌المللی است. قطعاً متخصصان و همکاران پرتلاش ما در پژوهشكده علوم زمين به این سطح از خودباوری رسیده اند که ما مي‌توانيم در زمينه ارائه خدمات فنی به كشور‌هاي همسايه پیشگام باشیم.
به پروژه ها و طرح های سطح دو نيز اشاره فرمودید، اين پروژه‌ها كدامند و در چه بخش‌هايي انجام مي‌شوند ؟
این دسته از پروژه‌ها که همسو با سیاست های سازمان هستند نیز در هر يك از گروه‌های پژوهشی و یا با همکاری دو یا هر سه گروه پژوهشی متناسب با تخصص و توانمندي‌هايي موجود تعريف و قابل اجرا مي‌باشند. پروژه هایی از قبیل مطالعات زمین‌شناسی دشت گنبد و گرگان با شرکت نفت خزر، مطالعات زمین‌شناسی دشت مغان با مدیریت اکتشاف، مطالعات ژئوشيمي میادین چلینگر، گرنگان و شادگان با مناطق نفتخیز جنوب، ارزیابی ژئوشیمیایی نمونه‌های چاه‌های اکتشافی با مدیریت اکتشاف و مطالعه پيشرفته ژئوفيزيكي ميدان ابوذر با شرکت نفت فلات قاره از نمونه‌های جاری این دسته میباشند. با استناد به عملکرد 18 ساله این مجموعه پژوهشی، گروه پژوهشی زمين‌شناسي نفت علاوه بر ایفای نقش اصلی در طرح‌هاي سطح يك پژوهشکده، بيشترين پروژه‌ها پژوهشی سطح دو (50 پروژه) را به نیز به انجام رسانده است.
سخن آخر
اعتقاد دارم که مدیریت، هنر جلب پیروی داوطلبانه دیگران است و مدیر برجسته کسی است که نه تنها تفاوت کارکنان را می‌پذیرد، بلکه روی این تفاوت ها سرمایه گذاری می‌کند. بیایید در سازمان خود بجای پرداختن به برنامه‌های استراتژیک، به تفکر و ایده‌های استراتژیک روی آوریم و یادمان باشد که ما استخدام نشده ایم تا رویاهای شخصی خود را محقق نماییم، بلکه به خدمت گرفته شده ایم تا رویاهای سازمان خود را بسازیم. راز برتری، بزرگی، افتخار و شهرت در خدمت به دیگران است و راز موفقیت انجام درست کارهای درست است.
