دستیابی به دانش فنی ساخت دمولسیفایر
دمولسیفایر [تعلیق‌شکن]ها موادی هستند که در جداسازی مواد همراه نفت، اهمیت و نقشی استراتژیک دارند. نفت خام در استخراج اولیه، آب، نمک و جامداتی به همراه دارد که در صورت جدا نشدن، علاوه بر ایجاد مشکل در فروش و صادرات آن، باعث ایجاد خوردگی در تاسیسات پالایشگاه‌ها به هنگام عملیات پالایش می‌شود. دمولسیفایرها اغلب از منابع خارجی تامین می‌شوند و با توجه به قرار گرفتن آن‌ها از سوی شرکت‌های صاحب این تکنولوژی در فهرست تحریم‌های بین‌المللی، پژوهشگاه صنعت نفت با تلاش متخصصان خود، در زمینه بومی‌سازی دانش فنی این مواد موفق شد. در این زمینه با دکتر داریوش فرخانی، رئیس واحد فرآورده‌های پتروشیمی پژوهشگاه صنعت نفت گفت‌وگویی انجام دادیم که از نظرتان می‌گذرد.
پژوهشگاه صنعت نفت چند سالی است به دنبال بومی‌سازی دانش دمولسیفایر (جداسازی آب و نمک همراه نفت) است، لطفا درباره ضرورت استفاده از دمولسیفایر در صنعت نفت و اهمیت آن توضیحاتی بفرمایید.
با توجه به وجود مقادیر بالای آب، نمک و دیگر جامدات در نفت خام ضروری است این مواد از نفت خام جدا شوند، زیرا وجود مواد یاد شده سبب می‌شود نفت خام در مراحل عملیاتی و صادرات، شاخص‌های لازم را برای پالایش و حمل نداشته باشد و از نظر صرفه اقتصادی نیز مطلوب نباشد.
همچنین وجود نمک در نفت خام همراه با آب، سبب تبدیل این مواد به مواد اسیدی به ویژه اسیدکلریدریک می‌شود که به خوردگی در تاسیسات پالایشگاهی می‌انجامد.
براین اساس، با استفاده از مواد تعلیق‌شکن متناسب با نوع نفت خام، آب و نمک از نفت خام جداسازی می‌شود که این موضوع، علاوه بر فروش این سرمایه ملی به بهترین شکل در نگهداری و طول عمر تاسیسات پالایشی نیز موثر است گامی در جهت صیانت از منابع هیدروکربنی کشور به شمار می‌رود.
به کارگیری و استفاده از دمولسیفایرهای ساخت داخل هم اکنون در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
در پژوهشگاه صنعت نفت با نگاه به ساختار نفت خام موفق شدیم بسته‌های دمولسیفایر را متناسب با نفت خام، طراحی، سنتز و فرموله کنیم.
مواد اولیه ساخت دمولسیفایرها هم اکنون در داخل پژوهشگاه آماده است و دانش فنی ساخت این مواد از سوی پژوهشگاه صنعت نفت بومی شده و پژوهشگاه صنعت نفت برای همکاری با تمام سازندگان داخل به منظور تولید انبوه این ماده آمادگی دارد.
بر اساس برآوردهای انجام شده، تولید داخلی دمولسیفایرها کاملا اقتصادی است و از آن جا که ساختارهای مولکولی به کار رفته در این مواد در ردیف مواد مورد تحریم قرار دارند، بومی‌سازی این مواد، گام موثری در خودکفایی کشور به شمار می‌رود.
همان‌طور که گفتید، بخشی از دمولسیفایرها در کشور بومی شده است، آیا این بخش بومی شده در صنعت به کار گرفته می‌شود؟
بله دمولسیفایرهای ساخت داخل روی نفت خام برخی میدان‌ها مانند میدان‌های منطقه عملیاتی خارگ، اهواز ـ اسماری، پازنان و دیگر مناطق، همچنین نفت خام سنگین میدان‌های نوروز، بنگستان و چشمه خوش با موفقیت مورد آزمایش قرار گرفت و در نتایج به دست آمده مشخص شد که دمولسیفایرهای ساخت پژوهشگاه از نمونه‌های وارداتی آن با توجه به ویژگی‌های متفاوت نفت خام‌ها، دارای عملکردی بهتر است.
نیاز کشور به دمولسیفایرها، چه میزان است و تاکنون دمولسیفایرهای مورد نیاز صنعت نفت چگونه تامین می‌شد و کدام کشورها از صاحبان این تکنولوژی هستند؟
نیاز کشور به دمولسیفایرها، تا حدود 100 هزار بشکه در سال برآورد شده است و هم اکنون دمولسیفایرهای مورد نیاز صنعت نفت با مشورت و ارائه محصول از سوی شرکت‌های خارجی تامین می‌شود، به این ترتیب که شرکت‌های خارجی دمولسیفایرهایی را که پاسخگوی نیاز کشور است، به صورت مواد کدگذاری شده و بدون اعلام ویژگی‌های فنی مولکول، در اختیار شرکت‌های داخلی قرار می‌دهند. این شرکت‌ها نیز با انجام اختلاط، این مواد را برای انجام عملیات جداسازی به واحدهای بهره‌برداری تحویل می‌دهند.
البته با توجه به ویژگی‌ها و مشخصات انواع نفت خام از جمله رزین، آسفالتین، ای.پی.آی (API) و ساختار هیدروکربنی خاص آن، باید بسته دمولسیفایری متناسب تعریف شود.
تاکنون گروه‌های تحقیقاتی که با پژوهش منظم و با توجه به شناخت انواع نفت خام، روی طراحی مولکول دمولسیفایرها فعالیت کنند، نداشته‌ایم، بنابراین تمام نیاز صنعت نفت به این ماده مهم از چند شرکت داخلی که آن‌ها نیز مواد اولیه خود را به صورت کدگذاری شده از خارج دریافت می‌کردند، تامین شده وشرکت‌های بزرگ آمریکایی و انگلیسی، فرانسوی و چند کشور دیگر دارای دانش فنی ساخت این مواد هستند.
آیا برنامه‌ای برای آزمایش میدانی دمولسیفایرهای ساخت پژوهشگاه صنعت نفت در مکان و زمان خاصی تعیین شده است؟
نخستین آزمایش میدانی دمولسیفایرهای ساخت پژوهشگاه، زمستان امسال روی نفت خام میدان چشمه خوش و پس از آن نیز روی برخی میدان‌های دیگر انجام خواهد شد. بر اساس برنامه در نخستین مرحله، آزمایش تست میدانی (فیلد) دمولسیفایرهای ساخت داخل به میزان 20 بشکه روی نفت خام میدان چشمه خوش انجام خواهد شد و انجام آزمایش میدانی روی نفت‌های خام خارک و مناطق نفت‌خیز جنوب نیز در مراحل بعدی اجرایی و عملی می‌شود.
با توجه به این که یک بسته دمولسیفایر دارای اجزای متفاوت است؛ لطفا درباره چگونگی تاثیر آن‌ها روی جداسازی آب و نمک از نفت خام توضیحاتی بفرمایید.
یک بسته دمولسیفایر دارای اجزای متفاوتی است که در هر کدام نقش‌های شیمیایی مختلفی از جمله فلوکولنت، کوالسر، تریتر و… را برای جداسازی آب و نمک از نفت خام انجام می‌شود.
پروژه‌های مختلفی در پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه شناسایی نمونه‌های خارجی و ساخت اجزا در مقیاس آزمایشگاهی انجام شده است و از این رو با توجه به نقش مهمی که این مواد در بهره‌برداری بهتر از منابع نفتی دارند، ضروری است پژوهشکده دمولسیفایر در پژوهشگاه صنعت نفت ایجاد شود و با تخصیص نیروی انسانی و امکانات لازم، نیازهای مطرح در این زمینه از زوایای مختلف مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد.
