بزرگترین طرح پژوهشی کشور در حوزه صنعت نفت کلیدخورد
با امضای قرارداد طرح مروارید خلیج فارس
بزرگترین طرح پژوهشی کشور در حوزه صنعت نفت کلیدخورد
منطقه خلیج فارس در حدود 60 درصد از منابع نفتی و 45 درصد از کل ذخایر جهانی گاز را در اختیار دارد و با وجود حجم گسترده عملیات اکتشاف و کشف منابع عظیم هیدروکربنی در آن، همچنان دارای حجم بالایی از ذخایر نفت و گاز است. در همین حال تعدادی از این میدان‌ها در مناطق مشترک با کشورهای منطقه واقع شده که این امر، سرعت بخشی به کشف و بهره‌گیری از این ذخایر عظیم را ضروری می‌سازد.
نگاهی به فعالیت‌های اکتشافی در کشور حاکی از آن است که تاکنون از روش‌های مرسوم سنتی در اکتشاف استفاده شده و طبیعی است که این موضوع درصد خطا و هزینه‌های عملیات اکتشاف را بالا ببرد. بر این اساس صنعت نفت بار دیگر به اتکای توانمندی پیمانکاران داخلی، موفق به نهایی کردن طراحی شده است که بر اساس آن نه تنها ذخایز جدید هیدروکربنی شناسایی می‌شود، بلکه با بهره‌گیری از آخرین تکنولوژی پیشرفته روز، ریسک عملیات اکتشافی نیز کاهش می‌یابد. طرح مروارید خلیج فارس به عنوان بزرگترین طرح پژوهشی شرکت ملی نفت ایران، از جمله موفقیت‌های صنعت نفت ایران در عرصه پژوهشی است. این طرح که برای مدل‌سازی سیستم‌های نفتی خلیج فارس و دریای عمان، در دستور کار قرار گرفته، بخشی از اهداف کلان وزارت نفت را در برنامه پنجم توسعه و سند چشم‌انداز، محقق می‌کند. طرح مروارید خلیج فارس در قالب قراردادی میان شرکت نفت فلات قاره ایران و پژوهشگاه صنعت نفت، به مرحله اجرا نزدیک شد.
به گزارش خبرنگار مشعل، در حاشیه بازدید وزیر نفت از پژوهشگاه صنعت نفت، قرارداد طرح مروارید خلیج فارس (مدل‌سازی سیستم‌های نفتی خلیج فارس و دریای عمان) میان پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت نفت فلات قاره ایران به امضا رسید، همچنین از محصول تجاری شده دوغاب‌های سیمان فوق سبک با استفاده از فن‌آوری نانو رونمایی شد.
مهندس رستم قاسمی طرح مروارید خلیج فارس را بزرگترین طرح پژوهشی کشور در حوزه صنعت نفت دانست و اظهار امیدواری کرد که این پروژه پژوهشی عظیم و مهم به توسعه بیشتر صنعت نفت به خصوص در بخش دریا بینجامد. وزیر نفت در ادامه با اشاره به توانمند‌ی‌ها و وجود زیرساخت مناسب در پژوهشگاه صنعت نفت، گفت: این مرکز با توجه به وجود نیروهای متخصص و مجرب و سال‌ها سابقه در پژوهش کشور، توانایی تامین تمام نیازهای پژوهشی و فن‌آوری صنعت نفت کشور و منطقه را دارد. مهندس قاسمی اظهار داشت: در شرایط فعلی صنعت نفت کشور، نیازمند نوآوری و استفاده از دانش‌های فنی بومی برای بهینه‌سازی و افزایش ارزش محصولات است. به گفته وی، امروزه افزایش ارزش محصولات و تبدیل محصولات خام به انواع فرآورده‌های با ارزش افزوده بیشتر، از نیازهای ضروری و اولویت‌های صنعت نفت کشور به شمار می‌رود. مهندس قاسمی با تاکید بر این که 4 شرکت اصلی وزارت نفت باید نیازهای پژوهشی خود را در نظام قطب‌بندی پژوهشی تعریف کنند، افزود: پژوهشگاه صنعت نفت باید به عنوان مرجع اصلی تامین نیازهای فن‌آوری این صنعت، به دنبال رفع نیازهای آن‌ها باشد وزیر نفت با بیان این که هم اکنون برای خرید لایسنس‌ها و ورود دانش‌های فنی مورد نیاز، با توجه به تحریم‌ها، ارز زیادی از کشور خارج می‌شود، ادامه داد: از این رو تولید نیازمندی‌های پژوهشی وزارت نفت در تحقق این موضوع تعیین کننده خواهد بود.
وزیر نفت با اشاره به ضرورت توجه پژوهشگاه نفت به حوزه بالادستی و ازدیاد برداشت، تصریح کرد: با توجه به این که هم اکنون فاصله ذخایر موجود با ذخایر قابل برداشت بسیار بالاست، ارائه طرح‌های جدید در این زمینه از سوی پژوهشگاه نفت ضروری به نظر می‌رسد.
مهندس قاسمی خاطرنشان کرد: هم اکنون برخی کشورها در زمینه ازدیاد برداشت و تولید صیانتی از مخازن، روش‌های جدیدی ارائه کرده‌اند. از این رو باید با تحقیق، پژوهش و دستیابی به تکنولوژی‌های جدید، فاصله فن‌آوری با این کشورها را کاهش داد و گامی بزرگ در حوزه ازدیاد برداشت از مخازن کشور برداشت.
21 میلیون یورو و ارزش قرارداد
مدیر عامل شرکت فلات قاره ارزش قرارداد طرح مروارید خلیج فارس را 31 میلیون یورو و مدت زمان اجرای آن را 3 سال دانست و گفت: این طرح بزرگترین پروژه پژوهشی در سطح صنعت نفت است.
محمود زیرکچیان زاده، در حاشیه بازدید وزیر نفت از پژوهشگاه صنعت نفت و امضای قرارداد طرح مروارید خلیج فارس میان شرکت نفت فلات قاره و پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با خبرنگار مشعل اظهار داشت: مطالعه این طرح در منطقه‌ای به وسعت 180 هزار کیلومترمربع خلیج فارس و دریای عمان با 80 ساختار زمین‌شناسی 17 میدان و 490 چاه نفت و گاز انجام خواهد شد.
وی با بیان اینکه مسیر انتقال هیدروکربن به ویژه در میدان‌های مشترک با استفاده ازاین طرح مشخص خواهد شد، ادامه داد: از سوی دیگر از طریق این پروژه میدان‌ها و مخزن‌های جدید به خصوص در اعماق خلیج فارس و دریای عمان شناسایی می‌شود. به گفته وی، طرح مروارید خلیج فارس پایه و اساس بسیار قوی برای کشف و شناسایی میدان‌های جدید خواهد بود.
صدور دانش فنی طرح مروارید خلیج فارس به کشورهای منطقه
رئیس پژوهشگاه صنعت نفت نیز در توضیح مزایای این طرح، از قابلیت صادرات دانش فنی آن به کشورهای منطقه خبر داد.
به گزارش خبرنگار مشعل، دکتر وحید حدادی اصل در نشستی خبری با اشاره به این که مراکز تحقیقاتی و پژوهشی کشور باید علاوه بر تولید دانش فنی به فکر صادرات آن نیز باشند، گفت: با تکمیل طرح مروارید خلیج فارس و اجرای آن، صنعت نفت ایران می‌تواند در زمینه مباحث مطالعات نفتی، به توزیع و صدور آن به کشورهای منطقه بپردازد.
وی اظهار داشت: با توجه به این که منطقه خلیج فارس، مرکزی برای تامین انرژی جهان است، طرح مروارید خلیج فارس به مراتب از اهمیت بیشتری در منطقه برخوردار است تا در سطح دنیا.
به گفته حدادی اصل، با تدوین و اجرای طرح‌هایی از جمله مروارید خلیج فارس مراکز علمی و پژوهشی کشور توانسته‌اند علاوه بر فازهای مطالعاتی و تحقیقاتی، وارد فازهای عملیاتی شوند که این افتخاری برای صنعت نفت به شمار می‌رود.
رئیس پژوهشگاه صنعت نفت مهم‌ترین ویژگی طرح مروارید خلیج فارس را اجرای آن در شرایط اعمال تحریم‌های بین‌المللی، دانست و اضافه کرد: در شرایطی که بسیاری از کشورهای غربی و شرقی از همکاری با ایران امتناع می‌ورزند، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی از جمله پژوهشگاه صنعت نفت، جایگزین بسیار مناسبی برای برطرف کردن نیازهای صنعت نفت است.
به گفته حدادی اصل، توانمندی متخصصان داخلی به حدی رسیده است که هم اکنون شرکت‌های عملیاتی به صورت مستقیم تقاضاهای‌شان را به مراکز تحقیقاتی و پژوهشی ارائه می‌دهند، که این موضوع نشان از رشد و بلوغ پژوهش و تحقیقات و نیز ثمربخش بودن آن دارد. وی تصریح کرد: با توجه به پیشینه صد ساله صنعت نفت ایران به ندرت بحث خودکفایی و تولید دانش رخ داده است.
حدادی اصل با بیان این که این جریان باید از نقطه‌ای آغاز می‌شد، افزود: با اجرای طرح مروارید خلیج فارس می‌توان ثابت کرد که صنعت نفت ایران دیگر به خریدهای پیاپی دانش فنی نیاز ندارد.
حدادی اصل تحریم‌های بین‌المللی را باعث پیشرفت صنعت نفت دانست و افزود: درست که اعمال تحریم‌ها محدودیت‌هایی را برای کشور رقم می‌زند، اما این موضوع باعث رشد و شکوفایی پژوهش و تحقیقات، به خصوص در صنعت نفت شده است.
به گفته وی پژوهشگاه صنعت نفت با قدمتی 52 ساله، همواره پشتوانه خوبی برای رساندن پژوهش و فن‌آوری به مراحل عملیاتی و مقابله با تحریم‌ها بوده است.
حدادی اصل با تاکید بر این که هم اکنون در فازهای پارس جنوبی، هر کجا برخی شرکت‌های خارجی عقب کشیده‌اند، پژوهشگاه صنعت نفت، دانش فنی مورد را ارائه کرده است، گفت: از آثار دیگر تحریم‌ها می‌توان به ارتقای اعتماد، ایمان و باور بیشتر صنعت نفت به نیروها و متخصصان داخلی نسبت به گذشته اشاره کرد.
حدادی اصل با اشاره به این که پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان مرکزی که 3 سال پی‌در‌‌پی رتبه نخست را در بخش فنی ـ مهندسی به خود اختصاص داده و توانسته است فراتر از شعار، در اجرای مباحث عملیاتی موفق عمل کند، افزود: امیدواریم با اجرای طرح‌های مهم پژوهشی از جمله طرح مروارید خلیج فارس، بحث خودکفایی و حتی اشتغال‌زایی را در صنعت نفت توسعه بخشیم.
وی قرارداد طرح مروارید خلیج فارس را نسبت به بسیاری از قراردادهای صنعتی که حتی حجم مالی بالاتری دارند با ارزش‌تر دانست و خاطرنشان کرد: برای نخستین‌بار صنعت نفت چنین قرارداد بزرگی را با اتکا به توانمندی نیروهای داخلی منعقد شده و این موضوع نشان از برتری این قرارداد نسبت به قراردادهای دیگر دارد.
شناسایی ذخایر جدید هیدروکربنی
مدیر پژوهش و فن‌آوری شرکت ملی نفت ایران نیز درباره این طرح به خبرنگار مشعل گفت: طرح مروارید خلیج فارس، طرحی بسیار بزرگ، مهم و منطقه‌ای در حوزه اکتشاف نفت و شناسایی حوزه‌هایی رسوبی منطقه خلیج فارس و دریای عمان است.
دکتر محمد علی عمادی اظهار داشت: این طرح برپایه نرم‌افزاری بین‌المللی و کیفیت بالا و با حضور بخش خصوصی انجام خواهد شد. وی با اشاره به این که در حوزه اکتشاف تاکنون چنین طرح پژوهشی عظیمی انجام نشده است، افزود: این طرح بزرگترین طرح تحقیقاتی صنعت نفت است که با حمایت بخش خصوصی و دولتی به سرانجام می‌رسد. عمادی اهمیت این طرح را در بعد بین‌المللی به دلیل پتانسیل خوب منطقه، بسیار بالا دانست و گفت: تعیین زمان زایش مواد هیدروکربنی در سنگ منشا و منطقه مهاجرت، از دستاوردهای مهم این طرح است.
به گفته وی، طرح مروارید خلیج فارس نقش بسزایی در تعیین منابعی که تا به حال شناسایی نشده، دارد.
کاهش ریسک عملیات اکتشاف
رئیس شورای تخصصی بالادستی نفت در پژوهشگاه صنعت نفت نیز هدف از اجرای این طرح را تعیین سیستم‌های نفتی و مدل‌سازی به صورت یک‌بعدی، دوبعدی و سه‌بعدی با استفاده از آخرین تکنولوژی‌های روز و نرم‌افزارهای پیشرفته دانست و گفت: با استفاده از این طرح، زایش، تولید، مهاجرت، مسیرهای مهاجرت و انباشته شدن نفت در مخازن تعیین می‌شود. صالح هندی اظهار داشت: در نهایت اهداف اکتشافی با استفاده از این طرح، ولویت‌بندی و رتبه‌بندی می‌شود و ریسک عملیات اکتشاف به میزان قابل توجهی پایین خواهد آمد. وی یکی از ابعاد مهم مطالعات این طرح را چند رشته‌ای بودن آن دانست و اضافه کرد در این طرح از اطلاعات زمین‌شناسی نفت، مطالعات ژئوفیزیک، ژئوشیمی، مهندسی مخزن و مدل‌سازی استفاده خواهد شد.
به گفته هندی، خروجی تمام این مطالعات، ورودی برای مدل کردن حوزه‌های رسوبی خواهد شد و از این طریق مکان‌های اکتشافی آتی تعیین می‌شود.
وی با اشاره به این که نقش پژوهشگاه صنعت نفت در این طرح، تحقیقاتی و پژوهشی است و فعالیت عملیاتی انجام نخواهد داد، خاطرنشان کرد: هدف پژوهشگاه از اجرای این طرح، بالا رفتن دقت کار و دید بهتر در عملیات‌های اکتشاف آتی است. گفتنی است، منطقه خلیج فارس یکی از حوضه‌های مهم نفت و گاز دنیا به شمار می‌رود که با وجود کشف منابع عظیم هیدروکربنی، همچنان از پتانسیل بالایی از نظر تجمعات نفت و گاز برخوردار است. از طرفی حجم بسیار زیادی از این منابع به صورت مشترک و یا در مجاورت کشورهای همسایه واقع شده است. تاکنون در اکتشاف میدان‌ها از روش‌های مرسوم و تا حدودی سنتی استفاده شده، اما در طرح مروارید خلیج فارس از آخرین تکنولوژی‌های پیشرفته روز استفاده خواهد شد.
در مطالعات چند رشته‌ای این طرح فرآیندهای بازسازی تاریخچه تدفین رسوبات در پهنه خلیج فارس و دریای عمان تعیین کمیت و کیفیت نفت و گاز تولید شده، تعیین زمان انباشته شدن نفت و گاز در تله‌های ساختمانی و چینه‌ای تعیین ترتیب زمانی وقایع زمین‌شناسی و رده‌بندی مناطق دارای پتانسیل تجمعات هیدروکربنی برای اکتشافات آتی تعیین می‌شود. مطالعات این طرح در نوع خود بی‌نظیر است و تاکنون در این سطح و با این وسعت و اهداف چنین مطالعاتی انجام نشده است.
در طرح مروارید خلیج فارس، مطالعه 490 چاه که تاکنون حفاری شده است، تا اعماق 5 هزار متری با جدیدترین روش روز دنیا بررسی خواهد شد. این طرح، علاوه بر کاهش میزان ریسک شناسایی ذخایر هیدروکربوری، از لحاظ مالی نیز صرفه‌جویی قابل توجهی به همراه خواهد داشت، زیرا استفاده از شیوه‌های مرسوم اکتشاف، هزینه‌های زیادی به دنبال دارد و در صورت عدم کشف منبع جدید تمام هزینه‌ها به هدر می‌رود. این طرح به عنوان فرصتی مناسب برای انتقال دانش فنی و فن‌آوری و ارتقای دانش پژوهشگران داخلی در نظر گرفته شده و امید است در اجرای آن، پژوهشگران داخلی به درجه‌ای از توانمندی برای انجام مطالعات بومی شده در کشور برسند.
