عزت‌اله کاظم زاده از سال 1376 در پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان مجری و مدیر پروژههای تحقیقاتی درزمینه‌های مختلف مهندسی نفت مشغول فعالیت شده و همچنین مسئولیت واحد پژوهش مغزه‌های نفتی را بر عهده می‌گیرد و هم اکنون نیز ریاست پژوهشکده مهندسی نفت پژوهشگاه صنعت نفت را بر عهده دارد. تحصیلات دانشگاهی وی در رشته‌های مهندسی نفت و ژئوفیزیک بوده و آخرین مدرک تحصیلی وی دکترای تخصصی در ژئوفیزیک است. ارائه بیش از 40 مقاله علمی پژوهشی و (ISI) در مجلات معتبر داخلی و خارجی و همچنین کنفرانسهای داخلی و خارجی از اقدامات دیگر ایشان بوده است. به منظور آشنایی بیشتر با این پژوهشکده گفت‌وگویی صمیمانه با ایشان داشته‌ایم که شرح آن در پی می‌آید:
جناب دکتر کاظم زاده لطفاً بفرمایید فعالیتهای این پژوهشکده در چه زمینه‌های متمرکز شده است؟
پژوهشکده مهندسی نفت شامل سه مرکز مطالعات و پژوهش و واحدهای مرتبط با آنها می‌باشد. این پژوهشکده با نگرشی فراگیر بر نقش تحقیقات در ارتقای کیفیت و کمیت عملیات بالادستی نفت، با بکارگیری نیروهای متخصص و مجرب و تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی، اهم فعالیتهای تحقیقاتی و خدماتی خود را بر روی تحقیق، توسعه و دستیابی به فناوری‌های نوین حول محورهای حفاری، تولید، ازدیاد برداشت و ارائه سرویس‌ها با آخرین تکنولوژیهای روز دنیا در زمینه‌های مختلف نظیر سنگ، سیال، گل و سیمان حفاری متمرکز نموده است.
وضعیت پژوهش‌هایی که در زمینه فعالیتهای حفاری داشته‌اید به چه صورت بوده است؟
در بخش پژوهش‌های حفاری اغلب پروژههای انجام یافته در 5 سال گذشته دستاوردهای قابل توجه در تغییر روند تکنولوژیهای سنتی داشته و در بخشهای تکنولوژی حفاری، سیمان و سیالات حفاری پشرفت‌های چشمگیری نیز وجود دارد. به طوریکه امروزه در اغلب چاههای هیدروکربوری مورد مطالعه در پروژههای مذکور از دانش فنی تولید شده استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال در سیمانکاری لوله‌های آستری 7 اینچ چاههای منطقه مارون امروزه دوغاب سیمان طراحی شده است. سیمان فوق سبک پژوهشگاه جایگزین سیمان سنتی شده و همچنین در سیمانکاری لوله‌های جداری 8/5-9 لایه پرفشار گچساران که اغلب با مشکل مچالگی لوله جداری همراه بود، توسط سیمان الاستیک طراحی شده پژوهشگاه که در مرحله آزمایش میدانی می‌باشد و کلیه مراحل تحقیقاتی و آزمایشگاهی آن به پایان رسیده است در حال پیگیری و انجام است ضمنا نسل جدید گلهای پایه آبی مانند سیالات گلایکولی و سیلیکاته طراحی شده در واحد حفاری جایگزین سیالات پایه روغنی که مشکل زیست محیطی دارند، شده‌اند. علاوه بر موارد فوق پژوهش‌های بنیادی در مورد تغییر دانه‌بندی سیمان کلاس G مورد مصرف در چاههای ایران انجام شده است که در آینده نزدیک تحول شگرف درصنعت تولید سیمان خواهد شد.
با توجه به اینکه این پژوهشگاه آزمایشگاه‌های مجهزی در بخش تحقیات دارد چه دستاوردهایی در این زمینه داشته‌اید؟
همانطور که اشاره داشتید پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان مجهزترین بخش تحقیقات آزمایشگاهی مهندسی نفت می‌باشد، این تحقیقات به منظور شناخت جامع خصوصیات مخزنی، مکانیسم‌های حاکم بر جریان سیالات و ارائه روشهای نوین و تولید صیانتی از مخازن صورت می‌گیرد که در این راستا طی سالهای اخیر این پژوهشکده در جهت رفع نیازهای بخش بالادستی گام‌های اساسی برداشته شده است و هم اکنون توانمندترین قطب تحقیقاتی در زمینه تحقیقات آزمایشگاهی مهندسی نفت در داخل کشور می‌باشد که با ارائه سرویس‌های تحقیقاتی متنوع و متعدد توانسته است رضایت شرکت‌های ایرانی و خارجی را برآورده نماید. به طوریکه در رقابت با شرکت‌های صاحب نام خارجی با حضور در مناقصه‌های بین‌المللی علاوه بر اشتغال‌زایی، صرفه‌جویی‌های ارزی زیادی را عاید کشور نموده است.
وضعیت کارهای ارجاعی در تحقیقات آزمایشگاهی شما به چه صورت است؟
طی 5 سال گذشته کارهای ارجاعی از صنعت درزمینه تحقیقاتی و سرویس‌های آزمایشگاهی همواره روند صعودی داشته، به عنوان مثال در خصوص عملیات نمونه‌گیری سیالات مخزن در مناطق عملیاتی همواره دو گروه و در برخی موارد سه گروه نمونه‌گیری همزمان در منطقه عملیاتی حضور دارند و تعداد گزارشات ارسالی به صنعت از 19 مورد در سال 1384 به بیش از 100 مورد گزارش درسال 89 افزایش یافته است. هم اکنون حجم قابل ملاحظه‌ای از مطالعات جامع خواص سنگ و سیالات چاههای نفتی و گازی و پروژههای تزریق گاز، آب و رسوب آسفالتین توسط مدیریت و شرکت‌های مختلف داخلی مانند مناطق نفت‌خیز جنوب شرکت نفت مناطق مرکزی، شرکت پتروپارس، مدیرت اکتشاف و نفت و گاز پارس، شرکت مهندسی و توسعه نفت و شرکت‌های خارجی CNPC ،SINOPEC در دست اقدام می‌باشد.
چه توانمندیهای در زمینه ازدیاد برداشت در پژوهشگاه مهندسی نفت وجود دارد؟
با توجه به اینکه اکثر مخازن بزرگ ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند انجام طرح‌های تزریق گاز و آب و بکارگیری روشهای نوین ازدیاد برداشت و همچنین رفع مشکلات تولید نظیر رسوب واکس و آسفالتین و غیره از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به تجهیزات پیشرفته و نیروی انسانی متخصص و با تجربه موجود، انجام پروژههای پژوهشی و پروژههای ازدیاد برداشت نظیر تحقیقات تزریق آب و گاز به مخازن نفتی، تزریق پلیمر و مواد شیمیایی با هدف بهر‌ه‌افزایی روشهای معمولی تزریقی، تحقیقات آزمایشگاهی و میدانی تزریق متناوب آب و گاز (WAG)، روشهای حرارتی برای تولید یا افزایش برداشت از مخازن نفت سنگین، روشهای غیرحرارتی برای تولید یا افزایش برداشت از مخازن نفت سنگین، بکارگیری ژل‌پلیمرها برای افزایش بهره‌وری تولید در این پژوهشکده قابل انجام می‌باشد به عنوان مثال پروژههای تزریق آب به میادین بلال، چشمه خوش، دارخوین و ذخیره سازی گاز در میدان شوریجه از طرح‌های در دست اقدام می‌باشد.
با توجه با اینکه پروژه ذخیره سازی میدان شوریجه یکی از پروژههای در دست اقدام شما می‌باشد اگر امکان دارد شرح مختصری از پروژه ذخیره‌سازی شوریجه و نقش پژوهشکده در این پروژه را بفرمایید؟
با توجه به افزایش تقاضا برای مصرف گاز در فصول سرد سال، آماده‌سازی یک منبع مطمئن جهت تامین انرژی در فصول مذکور بسیار ضروری به نظر می‌رسد. مخزن شوریجه که یک مخزن گاز میعانی می‌باشد و در حال حاضر نیز فشار آن بالای نقطه شبنم می‌باشد، جهت ذخیره‌سازی گاز انتخاب شده است. گاز کاندیدا جهت تزریق به این مخزن در فصول کم‌مصرف، گاز مزدوران است. ذخیره‌سازی گاز در فصول کم‌تقاضا علاوه براینکه منبع لازم جهت تامین انرژی در فصول پرتقاضا را فراهم می‌کند، باعث فشارافزایی مخزن شده و مانع از افت فشار نقطه شبنم و در نتیجه از دست رفتن میعانات با ارزش می‌شود. دراین پروژه توان مخزن شوریجه در تزریق و تولید گاز کاندیدا، تاثیر تزریق و برداشت‌های متوالی گاز بر خواص سنگ وسیال مخزن، اثر تزریق و برداشت‌های متوالی گاز بر افت فشار مخزن به زیر نقطه شبنم مورد بررسی و مطالعه دقیق قرار گرفت.
لطفاً از اهداف پروژه تزریق آب به میدان چشمه خوش بفرمایید؟
تزریق آب به مخازن هیدروکربوری به منظور حفظ فشار مخزن و یا بازگردانی پساب‌های حاصل از زایدات نمک‌زدایی به بخش آبده مخزن انجام می‌پذیرد. به صورت ایده‌آل آب تزریقی به مخزن باید فاقد هر گونه ذرات معلق، فیلم نفت و سازگاز با آب مخزن باشد. تا مانع از تشکیل رسوب در سنگ مخزن، کاهش نفوذپذیری و تزریق‌پذیری سنگ مخزن گردد. بنابراین اهداف پروژه مذکور مطالعه عواملی است که باعث کاهش نفوذپذیری و تزریق‌پذیری سنگ مخزن می‌شود و نیز بهینه نمودن شرایط تزریق می‌باشد. نتایج این پروژه برای تزریق کردن آبهای تولیدی میادین پایدار غرب و چشمه خوش با کمترین هزینه و افزایش راندمان تولید به میدان چشمه خوش کاربرد دارد. همچنین نتایج حاصل می‌تواند در تصمیم‌گیری جهت توسعه فرآیند تزریق در آینده و چگونگی تزریق آبهای تولیدی از میادین مورد نظر به کار برده شود.
لطفاً در خاتمه بفرمایید دستاوردهای تجهیزاتی این پژوهشکده در سالهای اخیر چه بوده است؟
از دستاوردهای تجهیزاتی و تکنولوژی این پژوهشکده میتوان به ساخت دستگاه بررسی و تاثیر سیالات حفاری بر مغزه و صدمات ناشی از تراویده سیال حفاری بر روی سازند اشاره نمود.
تاکنون در صنعت نفت در شرایط دینامیک، گردش سیال و فشار و دما سازند و به صورت مستقیم روی نمونه مغزه مورد بررسی قرار نمی‌گرفت. با ساخت این دستگاه میتوان پارامتر بسیار مهم بازگشت نفوذپذیری Relumpermeabiliy که در افزایش بهره‌برداری از مخازن مورد نیاز است را مشخص نماییم. شایان ذکر است که این دستگاه در سال گذشته در اداره ثبت اختراعات به ثبت رسید. همچنین راه‌اندازی آزمایشگاه تراکم‌پذیری سنگ مخزن در شرایط فشار و دمای مخزن یکی دیگر از دستاوردهای این پژوهشکده دراین زمینه می‌باشد که در این سیستم پیشرفته این امکان وجود دارد که با ثابت نگه داشتن فشار محدود کننده مغزه که معادل فشار طبقات فوقانی در مخزن می‌باشد، فشار سیال اشباع‌کننده مغزه را که معادل فشار سیال در مخزن است کاهش داد و با اندازه‌گیری میزان سیال خروجی از مغزه مورد آزمایش میزان کاهش حجم فضای متخلخل را اندازه‌گیری و تراکم‌پذیری سنگ را تعیین نمود. از ویژگی‌های این سیستم امکان اعمال فشار محوری و جانبی متفاوت به نمونه مغزه، مشابه شرایط مخزن می‌باشد. همچنین به انتقال تکنولوژی و مجهز نمودن پژوهشکده به سیستم پیشرفته اندازه‌گیری تراوائی نسبی دوفازی و پروفیل اشباع درجا سیالات توسط جذب پرتوایکس در شرایط فشار و دمای مخزن، سیستم پیشرفته اندازه‌گیری نمای اشباعی و سیکل کامل فشار موئینگ در شرایط فشار و دمای مخزن، اندازه‌گیری کشش سطح بین سیالات درشرایط فشار و دمای مخزن، دستگاه‌های تزریق گاز، سیلابزنی و تزریق پلیمر و ژل به مغزه، مطالعات آزمایشگاهی تشکیل هیدرات گازی، دستگاه PVT جهت مطالعه سیالات مخازن گازی با GLR بالای 100000 فوت مکعب بر بشکه، دستگاه میکروسکوپ جهت مطالعه سایز رسوب آسفالتین و غیره میتوان اشاره نمود
لطفا طرح‌ها و برنامه‌های آتی پژوهشکده درزمینه حفاری را بیان فرمایید؟
از طرح‌ها وبرنامه‌های آتی در زمینه حفاری میتوان به مطالعات گسترده در زمینه تکنولوژیهای جدید حفاری و تکمیل چاه، طراحی نرم‌افزار جامع حفاری، حفاری هوشمند، حفاری سازگار با محیط زیست، مطالعات جامع و تحقیقات آزمایشگاهی آسیب سازند، مطالعات جامع و تحقیقات آزمایشگاهی مکانیک سنگ و پایداری دیواره چاه، طراحی دوغاب سیمان برای چاههای افقی و جهت‌دار، طراحی سیمان‌های پیشرفته (فوق سنگین، منبسط شونده، ریزدانه…) طراحی و ساخت سیالات پیشرفته، شبیه سازی فیزیکی عملیات اسیدزنی سازندهای کربناته و ماسه‌ای، شبیه سازی فیزیکی عملیات اسیدزنی سازندهای شکافدار و مطالعه و تحقیقات آزمایشگاهی درزمینه عملیات شکست هیدرولیکی و شکست اسیدی اشاره نمود.
