محمود بیات
طرح RTO رویکردی جدید برای بالا بردن بهره‌وری واحدهای در حال کار
محمود بیات متولد 1351 تهران است وی مدرک دکتری خود را از دانشگاه علم و صنعت تهران در زمینه شیمی اخذ کرده است و هم اکنون به عنوان ریاست پژوهشکده مهندسی و توسعه فرآیندهای شیمیایی صنعت نفت مشغول به کار است آنچه از نظر می‌گذرد گفتگویی تفصیلی با ریاست یکی از قدیمی‌ترین پژوهشکده‌های صنعت نفت است، که شرح آن از نظر می‌گذرد:
به عنوان اولین سئوال لطفاً بفرمایید چه کارهایی را در این پژوهشکده دنبال می‌کنید؟
پژوهشکده مهندسی و توسعه متشکل از 4 واحد و جزو پژوهشکده‌های قدیمی پژوهشگاه صنعت نفت است، واحدهای آن عبارتند از:
1- واحد توسعه فرآیندها
2- واحد طراحی تفصیلی
3- واحد پایلوت
4- واحد کنترل و مدلسازی
البته قرار است تغییراتی در ساختار آن صورت بگیرد و تبدیل به سه گروه فناوری تجهیزات، گروه توسعه تکنولوژی و گروه پایلوت و آزمایشگاه مرجع گردد که با این تغییر ساختار، قصد داریم به نوعی پژوهشگاه را وارد مبحث فناوری تجهیزات کنیم. با کمک شرکت نفت و انجمن سازندگان کالای نفت و بسیاری از موسسات و مراکز دیگر قرار است یک سازمانی مثل موسسه استاندارد تشکیل شود که عملاً وظیفه آن دادن گواهینامه (certificate) به تجهیزات صنعت نفت است که در ایران جایش بسیار خالی است و تولیدکنندگان داخلی برای این که تجهیزاتشان را به نفت بفروشند نیازمند این سیستم می‌باشند.
این استاندارد تا چه اندازه معتبر می‌باشد و به چه صورت است؟
ما بر اساس استانداردهای مورد قبول وزارت نفت که فعلاً IPSو IGS است و حتی استاندارهای بین‌المللی که عملاً (IGS) و (IPS) به گونه‌ای اخذ شده از آنها است خواهیم توانست متناسب با استانداردها گواهینامه (certificate) را به تجهیزات ارائه دهیم. در هرحال همه استانداردها الان شناخته شده‌اند و در دسترس هستند. در عین حال پژوهشکده مهندسی به عنوان سرآمد در توسعه تکنولوژی‌های بومی، این راه را نیز ادامه می‌دهد. برای مثال دو فرآیند بسیار مهمی که الان در کشور بسیار مورد نیاز است یکی فرآیند (SRU) بازیافت سولفور از گازهای فلرویکی و فرآیند (FCC) که تبدیل گازوئیل سنگین به بنزین است، که این دو فرآیند هم جزء فرآیندهایی است که ان‌شاء… از امسال شروع می‌کنیم و امیدواریم حداکثر در یکی دو سال آینده به عنوان دارنده دانش فنی این فرآیندها بتوانیم به کشور خدمت‌رسانی کنیم.
همکاری که انجمن سازندگان تجهیزات نفت با شما داشتند چه بوده است؟
انجمن سازندگان نفت در همین موضوع سیستم تضمین کیفیت و یا مدیریت تضمین کیفیت با ما همکاری داشتند. عملاً یک طرف این کار انجمن سازندگان است که ما دوست داریم حتماً با قوت به ما دراین موضوع کمک کنند. تعامل بین تولیدکننده و مصرف‌کننده جزء موارد بسیار خوبی بوده است که در این موضوع پیگیری شده و خود آقای مقدم این نکته را خیلی خوب جا انداختند و الان انجمن سازندگان بسیار از این موضوع حمایت می‌کنند. ما در جلسه‌ایی که هفته قبل در شورای معاونان با وزیر داشتیم یکی از نقاط قوت کار ما این بود که عملاً متقاضیان این کار که یکی انجمن سازندگان است و یکی شرکت‌های تامین کالا هستند که آن روز آقای پوررستمی در جلسه حضور داشتند و در تایید اهمیت تشکیل این چنین سیستمی صحبت کردند. این نشان دهنده این است که این طرح بستر خوبی خواهد داشت و متقاضیان اصلی خواهان تشکیل این سیستم هستند. ما با انجمن سازندگان همکاری خوبی داریم هم با “استصنا” و هم با “ستصا” در تعامل هستیم و فکر می‌کنیم با مصوب شدن این موضوع در جلسه شورای معاونین هفته گذشته ما تا 6 ماه اول سال می‌توانیم کارهای اولیه آن را شروع کنیم و لااقل یکی دو تجهیز را به عنوان پایلوت بررسی و در صورت امکان تایید کنیم واین تایید به آنها ارائه شود که بتوانند برای فروش به نفت اقدام کنند.
سال 89 را چگونه گذراندید و این پژوهشکده چه دستاوردهایی برای پژوهشگاه صنعت نفت داشته است؟
سال 89 همزمان بود با تکمیل شدن دو طرح (RTO) و CFD که این طرح‌ها تا آخر سال 90 هم امتداد دارد. این طرح‌ها، طرح‌های بنیادی بودند. طرح (RTO) عملاً یک رویکرد جدید است برای بالا بردن بهره‌وری در واحدهای در حال کار. پژوهشگاه بخش قابل توجهی از وقتش را صرف تولید دانش فنی برای صنایع جدید میکند و گروه کنترل و مدلسازی ما وقت خود را صرف این میکند که واحدهای موجود را چگونه می‌توان بهره‌ور کرد. این موضوع یک بحث کاملاً جدید است در اروپا و آمریکا و دوستان ما توانستند به خوبی در این موضوع وارد شوند و طرح (RTO) را با همین مبنا شروع کنند و ان‌شاء… امسال هم تمام خواهد شد. طرح CFD جزء طرح‌هایی بوده که ابزار کار برای طراحی است، که این طرح تا اواسط سال 90 امتداد خواهد داشت و پروژه‌هایش را دوستان در واحد مدلسازی انجام داده‌اند. ما در سال 89 بیشتر وقتمان صرف تعریف طرح‌های جدید و تلاش برای باز کردن فضاهای جدید کاری صرف شد و یکی از آنها ورود به فناوری تجهیزات بود که خوشبختانه پس از یک سال تلاش به نتیجه نسبتا خوبی رسید. ضمن این که طرح‌هایی که امسال استارت می‌خورد تمام تلاش برای تدوین و تعریف آن سال گذشته صورت گرفت. ضمن این که در پروژه‌های مهندسی پژوهشگاه مثل پروژه‌های تاپینگ و DMC، پژوهشکده مهندسی همیشه یک پای کاربوده و خدماتش را به پژوهشکده‌های دیگر ارائه کرده، متاسفانه در سال گذشته با تغییر ساختار در نظام پژوهشی به طور کل وضعیت خوبی برای گرفتن پروژه نبوده و بیشتر وقت ما صرف همسان شدن و موازی شدن با این نظام‌نامه گذشت ولی فکر می‌کنم تلاشی که صورت گرفت تا ما طرح‌های جدیدی را بگیریم بد نبوده و امسال لااقل دوسه طرح خوب داریم. من فکر می‌کنم نظام نامه در مجموع خیلی خوب بسته شده یعنی مطابق با نیاز نفت بوده و اصلاً جای آن خالی بود که باید قبل تر از این اتفاق می‌افتاد. کارهای موازی زیاد، شاید مهم‌ترین عاملی بوده که مقامات بالا به فکر این نظام نامه افتادند. من فکر می‌کنم وجودش مبارک است. به هرحال هر طرح یا نظام نامه و یا آیین‌نامه‌ای ممکن است یک سری نواقص کوچکی داشته باشد که درمرحله انجام این نواقص مرتفع می‌شود. آنچه به عنوان یک نیاز برای نظام‌نامه دیده شده این است که نباید راه به روی تعریف طرح‌های توسعه بسته شود. یعنی این راه را باید طوری باز کرد چون تا الان هر چه کار در پژوهشگاه انجام شده بر خواسته از ذهن و پیگیری دوستان ما در مرکز تحقیقاتی بوده و صنعت در بیشتر موضوعات برای حل مشکلات و معظلات روزمره‌اش به ما مراجعه میکند. ولی موضوعات توسعه‌ایی معمولاً در صنعت فرصتی برای پرداختن به این‌ها یا نیست و یا به هر حال شاید علاقه‌ایی نداشته باشند که این طرح‌ها را تعریف کنند این کار جایش در مرکز تحقیقات و دانشگاه است. من فکر می‌کنم در کل طرح بسیار خوب و کارآیی باشد.
برای وارد شدن به عرصه ساخت و ساز تجهیزات نفتی چه زمینه‌هایی را مورد بررسی قرار داده‌اید؟
خوشبختانه در کشورمان موضوع ساخت تجهیزات و فناوری تجهیزات کاملا در بخش خصوصی دنبال می‌شود. اکثر تولیدکننده‌ها خصوصی هستند و این کمک میکند سرعت تولید در این زمینه بیشتر از حرکت در بخش فناوری فرآیند باشد. فرآیندها در دست سیستم‌های دولتی است، ما فکر می‌کنیم در بخش تجهیزات اگر به خود سازندگان فضای کار و اطمینان از خرید تجهیزاتشان داده شود آنها خودشان امکان ارتقا و دستیابی به فناوری‌های روز دنیا را خواهند داشت. این را خودشان نشان دادند و ما در بازدیدهایمان این را دیده‌ایم. تنها چیزی که در پژوهشگاه خیلی به دنبال آن هستیم این است که بین مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تعامل ایجاد کنیم که مصرف کننده مطمئن شود این تجهیزات حتما استانداردهای مورد نیاز خودش را پاس خواهد کرد و از آن استفاده بکند. وقتی تقاضا بالا باشد تولیدکننده به سمت تولید بیشتر وارزان‌تر و با کیفیت‌تر است در این بین اگر کمکی لازم باشد من فکر می‌کنم پژوهشگاه و یا اگر پژوهشگاه نتوانست، مراکز تحقیقاتی دیگری هستند که بتوانند از نظر فناوری این کمک را کنند. ما همواره به عنوان هاب در کنارشان خواهیم بود که این فناوری در حدامکان با هزینه کم و سریع ارتقاء پیدا کند. مدتی است صنعت نفت به دنبال این است که یک بانک اطلاعاتی از تجهیزاتی که داخل مجموعه نفت نیاز دارند را تهیه کند. روند ساخت در کشور ما به این صورت است که یک سری از پالایشگاه‌ها خودشان اقدام می‌کنند و تولید تجهیزات می‌کنند و بعضی مواقع بیشتر از درخواستشان است وبرخی مواقع تجهیزات در بازار است و یا نیست و یا صرفه اقتصادی ندارد.
آیا پژوهشکده شما می‌تواند وارد این قضیه شود و به عنوان یک مرجع این جا نقش داشته باشد یا خیر، علیرغم این که شما استاندارد این را دارید که بتوانید در این قضیه مدیرت داشته باشید؟
این بخش را که شما می‌فرمایید وزیر خیلی خوب برنامه‌ریزی کرده‌اند. آقای وزیر برای بخش کالا سه محور را تعریف کرده است. سه محور اصلی این است یکی این که تمام تجهیزاتی که در نفت مصرف می‌شود کد کالا داشته باشد یعنی یونیک شوند. مثلاً اگر چهار پمپ از چهار شرکت بخریم با یک مشخصات خاص این‌ها با یک کد مشخص شوند که نیاز نباشد هر چهار شرکت در انبارهایشان پمپ ذخیره بکنند که این امر باعث بالا رفتن هزینه‌ها می‌شود. پس اول تعیین کد کالا برای تجهیزات است و بعد ایجاد سامانه خرید است که آقای وزیر این را از طریق شرکت تامین کالا پیگیری میکند و استارت خورده یعنی تمام تولیدکنندگان داخلی یا خارجی در این سامانه معرفی خواهند شد. این سامانه زیر نظر اداره کالای نفت است. همچنین این سامانه وقتی ایجاد شود هر مصرف‌کننده با توجه به آن سامانه برایش مشخص شود که چه شرکت داخلی این را تولید میکند و از همان سامانه هم خرید انجام می‌شود. سیستم ایجاد امضای الکترونیک درکنار این سامانه را آقای وزیر پیگیری می‌کنند. یک خط دیگر این مثلث سیستم تضمین کیفیت است که اجازه می‌دهند تولیدکننده وارد سامانه شود. پس این مثلث باعث می‌شود خریدها در نفت متمرکز شود و از موازی کاری جلوگیری شود. محور حمایتی هم برای این استراتژی تعریف شده است که یک صندوق حمایت از تولید داخلی تشکیل شود. این صندوق مشکلات احتمالی را که در اثر خرید تولید داخلی در صنایع به وجود می‌آید بیمه میکند و به این ترتیب ریسک آن را کم کند. و اگر خسارتی به مصرف‌کننده وارد شود از این صندوق خسارت پرداخت می‌شود. که این نکته بسیار مهمی است که از تولید داخلی حمایت میکند. من فکر می‌کنم خود آقای وزیر با اشراف کاملی که روی سیستم تامین کالا دارند این سیستم را آن قدر خوب چیده‌اند که اگر کار خوب پیش برود هم در بخش تامین کالای داخلی خوب جلو خواهیم رفت و هم در ارتقاء کیفیت تجهیزات داخلی و همه چیز در این موضوع خوب دیده شده است.
به عنوان آخرین سئوال شرایط کنونی کشور را برای رشد و پیشرفت چگونه می‌بینید؟
نکته‌ای که بنده دارم این است که در شرایط کنونی کشور و منطقه این قدر که باید و شاید سیستم دولتی از این فرصت به وجود آمده استفاده نمی‌کند چون شرایطی که الان برای ایران به وجود آمده شرایط بسیار خوب و استثنایی است. ما وارد جنگ سرد شدیم یعنی هم مشکلات یک جنگ گرم که خرابی و نابسامانی است را نداریم و از طرفی مزیت‌های جنگ را داریم یعنی تحت فشار قرار گرفتن را داریم. اگر در این موقعیت نتوانیم پیشرفت کنیم موقعیت دیگری برای ما به وجود نخواهد آمد من فکر می‌کنم تعلل سیستم‌های دولتی در استفاده از این فرصت زیاد است. شاید برنامه مدون شده سیستم دولتی برای این فضا باشد ولی من فکر می‌کنم برنامه خامی وجود ندارد و این فضای بسیار خوب به وجود آمده را جدی نمی‌گیرند و واقعا تقاضای من از وزیر نفت این است که ایشان با توجه به اشراف خاصی که روی این موضوع دارند حمایت‌های بیشتری از تولیدکنندگان داخلی در این مقطع خاص داشته باشند، طوری که قبل از این که تحریم برداشته شود ما تولیدکنندگان طراز اولی در کشور داشته باشیم که حتی بعد از این اگر هم بخواهیم، دیگر به سراغ واردات تجهیزات از خارج از کشور نرویم. یعنی این قدر کیفیت و قیمت در این جا خوب شده باشد که سراغ خارجی‌ها نرویم. این موقعیت استثنایی است که سریع باید به آن دست یافته شود. درمورد بخش پژوهش همان‌طور که در نظام نامه تدوین شده تعلل بیش از پیش دراین موضوع آسیب‌های جبران ناپذیری را به کشور وارد خواهد کرد. بنابراین هر چه زودتر باید استارت این طور پروژه‌ها در قالب نظام‌نامه خورده شود که بیش از این فرصت‌ها از دست نرود.
