با راه‌اندازی نخستین واحد آزمایشی در پژوهشگاه صنعت نفت به وقوع پیوست

ایران در جمع کشورهای دارنده فناوری تولید هیدرات گازی

روند افزایش تقاضای منابع انرژی از یک سو و مسائل مربوط به دستیابی به انرژی پاک و اهمیت روزافزون مسائل زیست‌محیطی از سوی دیگر، تقاضای جهانی برای گاز طبیعی را رونق ویژه‌ای بخشیده است.

یکی از منابع بالقوه گاز طبیعی در ذخایر عظیم جهانی هیدرات گازی نهفته است که به صورت طبیعی در زیر بستر دریاها تشکیل شده و منبعی انکارناپذیر از انرژی آینده نه چندان دور به‌شمار می‌رود. فناوری هیدرات، توانایی‌های کاربردی بسیاری دارد که از جمله آنها می‌توان به کاربرد در انتقال و صادرات گاز طبیعی جامد شده، شیرین‌سازی آب دریا، حذف دی‌اکسید کربن نیروگاهی و تبدیل آن به هیدرات و سپس استفاده از آن در ازدیاد برداشت اشاره کرد.

با توجه به جایگاه کشورمان به عنوان دارنده ذخایر بزرگ گاز در جهان و تلاش برای دستیابی به بازارهای جدید صادرات گاز از مبدا منطقه انرژی پارس در سال‌های آتی، انجام و تکمیل مطالعات در زمینه فناوری‌های نوین انتقال گاز طبیعی همچون هیدرات گازی امری ضروری در توسعه روزافزون صنعت گاز کشور است.

محققان و فناوران پژوهشگاه صنعت نفت که همواره در توسعه فناوری‌ها در صنایع نفت و گاز کشور نقشی تأثیرگذار داشته‌اند، پس از چندین سال تلاش خستگی‌ناپذیر، اکنون موفق به تکمیل دانش و فرایند تولید و ذخیره‌سازی هیدرات گازی شده‌اند. با دستیابی به این دانش و همچنین ساخت واحد آزمایشی چند منظوره هیدرات‌های گازی در پژوهشگاه، می‌توان فناوری هیدرات گازی را در شاخه‌های گوناگون و در جهت نیازهای مرتبط با صنایع نفت و گاز توسعه داد. همچنین پژوهشگاه به عنوان قطب فناوری هیدرات کشور، کشور، پس از تدوین نقشه راه فناوری هیدرات، طـرح‌های پژوهشی کـاربردی را به مدیریـت‌های پژوهش و فنـاوری شرکت ملی گاز و شرکت ملی نفت ایران ارائه کرده است.

مجری طرح هیدرات‌های گازی پژوهشگاه صنعت در بیان برنامه‌های این مرکز طی 10 سال گذشته در حوزه هیدرات، از شناخت هیدرات به‌‌ویژه هیدرات گازهای هیدروکربنی با تمرکز بر گاز متان و گاز طبیعی و هیدرات گازهای غیر هیدروکربنی با تمرکز بر دی‌اکسید کربن و مسائل زیست‌محیطی مربوطه نام برد و گفت: طی این سال‌ها تلاش شده که روش و فرایند تولید هیدرات، ذخیره‌سازی و پایدارسازی و در نهایت حمل آن برای مصارف مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

دکتر خداداد نظری اظهار داشت: برای تحقق این هدف، پروژه‌های مختلفی در این چارچوب بررسی شده تا سرانجام دانش فنی تولید هیدرات‌ گازهای مختلف در یک فرایند نیمه پیوسته به‌دست آید. این روش یک روش اختصاصی RIPI است که در اروپا و آمریکا به ثبت رسیده است.

 وی با بیان این که با دستیابی بـه این دانش می‌توان ادعا کرد ایران در زمره معدود کشورهایی قرار دارد که به فناوری تولید، ذخیره‌سازی و حمل هیدرات گازی در شرایط ملایم دست یافته است، افزود: مقرر شده این فناوری در برنامه پنجم توسعه و در مواردی همچون توسعه و تجاری‌سازی ممانعت‌کننده‌های سینتیکی هیدرات گازی، تولید و مصرف هیدرات گاز طبیعی در زمان مصرف به‌ویژه در زمستان به عنوان سوخت جایگزین، به‌کارگیری فناوری هیدرات در شیرین‌سازی آب دریا و تهیه آب شیرین در بنادر، حذف دی‌اکسید کربن و استفاده از آن در ازدیاد برداشت از مخازن نفتی گسترش یابد.

نظری با بیان این که مطالعات پایه و تفصیلی فرایند تولید هیدرات در پژوهشگاه صنعت نفت با همکاری پژوهشکده‌های علوم و فناوری‌های شیمیایی و پژوهشکده توسعه فرایند و فناوری تجهیزات انجام شده، تصریح کرد: ساخت راکتورهای تولید هیدرات از سوی شرکت سازنده بود و ساخت و نصب سایر ادوات و مخازن تحت فشار را واحد خدمات فنی پژوهشگاه، تحت نظارت واحد HSE پژوهشگاه انجام داده است.

به گفته وی، این واحد آزمایشی شامل دو راکتور نیمه‌صنعتی تحت فشار و مجهز به سیستم‌های سردساز و کنترل‌کننده‌های پیشرفته، توان تولید انواع هیدرات گازی خرد شده با ظرفیت بالای گاز ذخیره شده را دارد.

نظری با بیان این که یکی از راکتورها در تولید و دیگـری در تخلیـه به صورت متناوب کار می‌کننـد و راکتورها به صورت مستقل قابل برنامه‌ریزی و دارای نرم‌افزار اختصاصی هستند، اضافه کرد: در نهایت محصول با دانه‌بنـدی 2 تا 5 میلی‌متر، هیدرات خشکی است که در دمای منفی 10 درجه در مخزن ذخیره‌سازی و انتقال، با  فشار حدود 15 تا 20 بار، حمل می‌شود.

وی ادامه داد: این واحد نخستین واحد آزمایشی با روش تولید اختصاصی تک مرحله‌ای و بدون نیاز بـه سامانه‌های جداساز آب- هیدرات و سیستم دانه‌بندی در سطح جهانی محسوب می‌شود که با موفقیت راه‌اندازی و تولید هیدرات در مقیاس نیمه‌صنعتی در آن صورت گرفته است و هم اکنون بعد از اثبات تکنولوژی و دانش کسب شده در این مقیاس، می‌توان باثبت دانش و فرایند اختصاصی نیمه‌صنعتی، گام‌های بعدی را در توسعه همه‌جانبه این فناوری با اطمینان برداشت.

مجری طرح هیدرات‌های گازی پژوهشگاه صنعت نفت خاطرنشان کرد: این طرح آزمایشی به گونه‌ای طراحی شده که قابلیت استفاده و به‌کارگیری در تمام حوزه‌های مطرح در نقشه جامع هیدرات کشور را دارد و با کمک آن می‌توان در جهت کوتاه کردن مسیر و زمان دستیابی به دانش فنی گام برداشت.