پژوهشگاه صنعت نفت با همکاری معاونت پژوهش و فناوری وزارت نفت، طرح راه‌اندازی شبکه فناوری نانو در صنعت نفت را با هدف یکپارچه‌سازی فعالیت‌های نانوتکنولوژی و جلوگیری از موازی‌کاری‌ها در این حوزه تصویب کرد.
رئیس گروه توسعه فناوری نانو و کربن در پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با خبرنگار مشعل با بیان این که طی 5 سال گذشته، این مرکز توانسته با دستیابی به 6 فناوری جدید، آنها را وارد صنعت نفت کند، گفت: دانش فنی تولید نانولوله‌های کربنی، دانش فنی تولید سیمان فوق سبک حفاری، دانش فنی نانوکاتالیست برای تبدیل نفت سنگین، دانش فنی نانوکاتالیست سولفورزدایی و گوگردزدایی از ترکیبات نفت و دانش فنی نانوکامپوزیت‌های پلیمری از دستاوردهای مرکز تحقیقات نانو است که طی 5 سال گذشته در کشورهای اروپایی و آمریکایی ثبت اختراع شده‌اند و گرنت‌های نهایی آنها نیز دریافت شده که پس از واگذاری به صنعت نفت و بخش خصوصی، به مرحله تولید خواهند رسید.
دکتر علیمراد رشیدی افزود: نانولوله‌های کربنی، استوانه‌های توخالی از جنس کربن با قطری در حد نانومتر و طولی در حد میکرومتر هستند که از خصوصیات ساختار مکانیکی و حرارتی آنها می‌توان به استحکام بالا (صد برابر فولاد) هدایت الکتریکی مناسب و هدایت حرارتی بالا اشاره کرد.
وی ادامه داد: پژوهشگاه صنعت نفت به مدت 10 سال روی این فناوری کار کرده و آن را از مقیاس آزمایشگاهی به مرحله نیمه‌صنعتی رسانده است.
رشیدی با اشـاره به این که در ایـن فرایند، گاز طبیعی بـا روش خاصی از رسوب‌گذاری بخـار هیدروکـربن‌ها در دمای بالا (800 تا 1000 درجه) بـه کربن و هیدروژن تبدیل می‌شود، تصریح کرد: «ابتدا یک نانوکاتالیست ساخته می‌شود و کربن روی آن به شکل تیوب رشد می‌کند، در ادامه کاتالیزور حذف می‌شود و در نهایت نانولوله کربنی شکل می‌گیرد.
وی با بیان این که فرایند تولید پیوسته نانولوله‌های کربنی کاربردهای متعدد در صنعت نفت دارد، افزود: فرایند تک‌مرحله‌ای تولید هیدروژن نیز از دیگر مزایای جانبی این فناوری است. همچنین از مهم‌ترین کاربردهای این فرایند در صنعت نفت می‌توان به حذف ترکیبات گوگردی از ترکیبات نفتی، براساس استاندارد یورو 5، ساخت فیلتر و غشا برای جداسازی هیدروکربن‌ها و حذف آلاینده‌ها از آب و پساب و استفاده از آن، به عنوان نانوجاذب‌ها برای شیرین‌سازی گاز طبیعی اشاره کرد.
به گفته رشیدی، نکته مهم در دستیابی به این فناوری، پیوسته بودن فرایند تولید نانولوله‌های کربنی به صورت کامل است، در حالی که این فرایند در دنیا به صورت پیوسته نیست و برای تولید نانوکربن، از گاز مونوکسید کربن استفاده می‌شود. وی نکته مهم دیگر در دستیابی به این فناوری را بهره‌گیری از یک راکتور ابداعی در واکنش تولید کربن، کاهش زمان واکنش از 30 تا 45 دقیقه به دو دقیقه خواند و افزود: این امر، افزایش تولید و کاهش هزینه‌های تمام شده را به همراه دارد.
رئیس گروه توسعه فناوری نانو و کربن پژوهشگاه صنعت نفت با بیان این که سیمان فوق سبک حفاری نیز حداقل در 20 حلقه چاه در جنوب کشور آزمایش میدانی شده و نتایج موفقیت‌آمیزی به دنبال داشته است، ادامه داد: موضوع دیگری که از دی ماه سال گذشته با همکاری معاونت پژوهشی وزارت نفت پیگیری شد، راه‌اندازی شبکه فناوری نانو در صنعت نفت است که جلوگیری از موازی‌کاری و در نهایت یکپارچه‌سازی و عبور از یک منبع مشخص برای دستیابی به دانش فنی تولید محصولات پژوهشگاه را مدنظر دارد.
وی با بیان این که مجوز این شبکه دریافت شده و در حال حاضر، مراحل راه‌اندازی را می‌گذراند، تصریح کرد: ایجاد این شبکه با همکاری تنگاتنگ ستاد فناوری نانو ریاست جمهوری، 22 دانشگاه و 16 شرکت خصوصی توسعه‌دهنده، با هدف تولید انبوه و توسعه محصولات نانو پژوهشگاه و 11 قطب پژوهشی در صنعت، تصویب و نهایی شده است.
