نخستین نرم‌افزار شبیه‌ساز مخزن در پژوهشگاه صنعت نفت تولیدشد
رقابت نرم‌افزاری با شرکت‌های بین‌المللی
یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد نیاز برای مطالعه و مدیریت مخازن، نرم‌افزارهای شبیه‌ساز مخزن است که با استفاده از آنها، پیش‌بینی رفتار و عملکرد مخازن در شرایط مختلف عملیاتی، براساس سناریوهای مختلف پیشنهادی امکان‌پذیر خواهد بود.
شبیه‌ساز مخازن، نقش کلیدی در بسته نرم‌افزاری مورد استفاده در صنایع بالادستی دارد؛ چرا که بدون این هسته مرکزی، نتایج دیگر بخش‌های نرم‌افزاری، استفاده چندانی در بخش مدیریت و توسعه مخزن نخواهد داشت.
به اعتقاد کارشناسان، عدم تطابق فنی بیشتر نرم‌افزارهای تجاری تخصصی غیر بومی با شرایط مخازن ایران، مشکلات فنی ناشی از دسترسی نداشتن به کد منبع و نیز عدم دستیابی به دانش نرم‌افزار مربوط برای پشتیبانی و توسعه از یک سو و هزینه‌های بالای تأمین و پشتیبانی نرم‌افزارهای تخصصی مورد نیاز بالادستی از سوی دیگر، داخلی‌سازی این نوع نرم‌افزارها را در صنعت نفت ضروری کرده است.
بر این اساس، پژوهشگاه صنعت نفت با هدف توسعه یک شبیه‌ساز جدید، منطبق با شرایط مخازن ایران، از چند سال گذشته، طرح تدوین نرم‌افزار شبیه‌ساز متناسب با شرایط مخازن کشور «شبیه‌ساز مخزن پارس» را در گروه مدلینگ خود با همکاری یک شرکت خارجی در دستور کار قرار داده است. رئیس گروه مدلینگ پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با خبرنگار مشعل، با بیان این که تولید و توسعه نرم‌افزار شبیه‌ساز مخزن پارس، در قالب 2 بخش اصلی انجام می‌شود، گفت: «هم اکنون بخش نخست این نرم‌افزار به اتمام رسیده و بخش دوم نیز در حال تکمیل است.» سید‌علی موسوی دهقانی با اشاره به دستیابی به کد منبع نرم‌افزار کاربردی شبیه‌ساز مخزن متناسب با شرایط مخازن در قالب 3 فاز به عنوان بخش نخست این پروژه، اظهار داشت: «در فاز نخست، با سرمایه‌گذاری اولیه پژوهشگاه صنعت نفت، مدل «نفت سیاه شبیه‌ساز مخزن پارس»، با مشارکت یک شرکت خارجی به تولید رسید.»
وی بـا بیان این که در فاز دوم این پروژه، «توسعه نهـایی نرم‌افزار شبیه‌ساز مخزن پـارس» با هدف تهیه و توسعـه نرم‌افزار شبیه‌ساز نسل جـدید مخازن شکافدار نفت و گاز کشور، به مدت 2 سـال به انجام رسیـد، افزود: «از فعالیت‌های اصلی این فاز می‌توان بـه مطالعه، تحقیق و کدنویسی اولیـه در خصوص مدل‌سازی رفتار سیالات مـدل نفت سیاه، تحلیل مغزه‌ای، فایل‌هـای داده یک شبیه‌ساز تجاری و کنترل داده‌های ورودی و خـروجی آن نرم‌افزار اشاره کرد.»
موسوی دهقانی ادامه داد: «فاز سوم این پروژه به «توسعه نرم‌افزار شبیه‌سازی مخزن پارس برای میدان‌های شرکت نفت و گاز پارس» اختصاص داشت که با مشاوره، نظارت فنی و حمایت مالی شرکت نفت و گاز پارس و همچنین مشاوره و مشارکت فنی پردیس پژوهش و توسعه صنایع بالادستی و شرکت خارجی یادشده، طی 2 سال در 5 فاز به انجام رسید.»
رئیس گروه مدلینگ پژوهشگاه صنعت نفت، با بیان این که پس از ویرایش نهایی این نرم‌افـزار، 8 نسخه از آن به شرکت نفت و گاز پراس به عنوان کارفرمای پروژه واگذار شده است، تصریح کرد: «این نرم‌افزار، طی 2 سال زیر نظر کارشناسان و کاربران این شرکت برای داده‌های واقعی مخازن خود، مورد ارزیابی، خطایابی و اصلاح قرار گرفته و مراحل نهایی و صنعی‌سازی آن در خرداد ماه 91 به اتمام رسیده است.»
موسوی دهقانی با اشاره به توانایی مدل‌سازی مخازن، مطابق با ویژگی مخازن ایران (اغلب شکافدار) به عنوان یکی از ویژگی‌های کلیدی این نرم‌افزار افزود: «مخازن شکافدار در نرم‌افزارهای تجاری موجود نیز شبیه‌سازی می‌شود؛ اما مدل‌های موجود در این نرم‌افزارها، جوابگوی شرایط مخازن ایران نیست. از این رو، نیاز به توسعه مدل‌های جدید که این مشکل را تا اندازه زیادی برطرف سازد، ضروری است و این کار، بدون دسترسی به کد منبع نرم‌افزار، امکان‌پذیر نخواهد بود.» وی توانایی شبیه‌سازی مدل‌های نفت سیاه و نفت ترکیبی در یک بسته نرم‌افزاری، کاربرد مدل‌های مخازن متخلخل دوگانه نفوذ‌پذیری دوگانه (مخازن شکافدار)، تطابق اتوماتیک تولید و به روزرسانی پیـوسته مدل، مدل‌سازی دقیق جریان سیـال در مخزن و اطراف چاه و مـدل‌سازی دقیق ساختارهای مخزنی پیچیده با مش‌بندی غیرسـاختاری را از دیگر قابلیـت‌های این نرم‌افزار برشمرد و اضافه کرد: «همچنین این نرم‌افزار شـامل 2 بخش هسته محاسباتی و میزکار است که محاسبات نرم‌افزار از سوی هسته محاسباتی و برقراری ارتباط کاربر با هسته محاسباتی و ابزارهای گرافیکی نرم‌افزار از سوی میزکار انجام می‌شود.» به گفته موسوی دهقانی، از نظر دقت نتایج و اصول و مبانی تئوری، نسخه تولید داخل این نرم‌افزار، قابلیت جایگزینی و رقابت را با سایر نرم‌افزارهای خارجی دارد. وی ضمن تشریح بخش دوم توسعه این نرم‌افزار، بر تبادل دانش و کسب مهارت‌های لازم برای توسعه نرم‌افزار از سوی نیروهای داخلی تأکید کرد و افزود: «هدف اصلی در این بخش، توانمندسازی نیروهای داخلی به منظور توسعه و پشتیبانی مستقل این نرم‌افزار است.» موسوی دهقانی، همکاری با کارفرمایان و کاربران حرفه‌ای، با هدف کاربردی کردن و تجاری‌سازی این نرم‌افزار و همچنین برنامه‌ریزی برای تکمیل تبادل دانش با مشارکت نیروهای داخلی را از جمله برنامه‌های مورد نظر در توسعه این نرم‌افزار اعلام کرد و گفت: «امیدواریم با حمایت فنی و مالی بخش‌های مختلف صنعت نفت، بتوانیم نخستین نرم‌افزار شبیه‌ساز مخزن تولید داخل را به صورت حرفه‌ای و صنعتی به صنعت نفت عرضه کنیم.»
سند راهبردی تولید و توسعه نرم‌افزارهای بالادستی
رئیس گروه مدلینگ پـژوهشگاه صنعت نفت با اشـاره به تدوین سند راهبردی تولید و توسعه نرم‌افزارهای تخصصی بالادستی صنعـت نفت از سوی این پژوهشگاه گفت: «پس از ویرایش‌هـای انجام شده، هم اکنون ایـن سنـد در حال تکمیل و اصلاح است کـه در تلاشیم تا 5 ماه آینده نسخـه نهایی آن را در اختیـار شرکت ملی نفت ایران قرار دهیم.»
موسوی دهقانی بـا بیان این که طرح تولید و توسعه نرم‌افزارهای بالادستی هم اکنون در پـردیس پژوهش و توسعه صنایع بالادستی پژوهشگاه صنعت نفت راه‌اندازی شده است، افزود: «شناسایی و اولویت‌بنـدی نیازمندی‌های نرم‌افزاری مـربوط به صنایع بالادستی، تشکیل تیم‌های تحلیل، طراحی، اجـرا و استقرار برای انجام پروژه‌های نرم‌افزاری با استفاده از توان علمی دانشگاه‌ها، قطب‌های علمی و بخش خصـوصی، کسب دانش فنی و فناوری تولیـد و توسعه نرم‌افـزارهای بالادستی، بـرنامه‌ریزی برای تجاری‌سازی نرم‌افـزارها با مشارکـت بخش خصـوصی و پشتیبـانی و آموزش نرم‌افزارهای تجاری‌شده و برنامه‌ریزی برای ارتقای کیفیت آنها، از مهم‌ترین اهداف و برنامه‌های این طرح است.»
