متخصصان پژوهشگاه صنعت نفت برای نخستین بار، علاوه بر توسعه دانش فنی سولفیران (حذف سولفید هیدروژن) و تک‌مرحله‌ای کردن این فرایند، موفق به طراحی، نصب و راه‌اندازی واحد نیمه‌صنعتی فرایند سولفیران به ظرفیت 450 هزار فوت مکعب در روز در پالایشگاه فجر جم شدند.
به گزارش مشعل مسیح حسینی جناب، مدیر گروه تصفیه گاز در پژوهشگاه صنعت نفت، با اعلام این که پایلوت این فرایند با توجه به ظرفیت آن، یک واحد کوچک صنعتی محسوب می‌شود، گفت: «نتایج فعالیت این واحد در 2 دوره زمانی نسبتا طولانی با موفقیت همراه بوده است.»
به گفته وی، فناوری حذف سولفید هیدروژن برای نخستین بار، با این ماهیت (تک‌مرحله ای بودن) در ایران و در پژوهشگاه صنعت نفت ابداع شده و با استفاده از آن می‌توان بسیاری از گازهای ترش را با توجه به جنبه‌های اقتصادی تصفیه کرد.
حسینی جناب، با بیان این که در فرایند سولفیران، سولفید هیدروژن از جریان گازی حذف و به صورت مستقیم و در یک مرحله، از طریق یک کاتالیست هموژن (حاوی محصول کمپلکسی از نمک آهن معروف به کیلات آهن)، به گوگرد عنصری تبدیل می‌شود، افزود: «طی این فرایند، سولفید هیدورژن به طور سریع و کاملا ً انتخابی، از طریق محلول کیلات آهن جذب و سپس بر اثر واکنش اکسیداسیون احیا، هیدوژن سولفید تبدیل به گوگرد می‌شود.»
وی ادامه داد: «برخلاف سامانه‌های آمین که در آنها حذف و تبدیل گاز سولفید هیدوژن در 2 مرحله انجام می‌شود در فرایند سولفیران، حذف و تبدیل سولفید هیدروژن به گوگرد عنصری همزمان اتفاق می افتد که به این نوع فرایندها در صنعت پالایش گاز، فرایندهای ردکس مایع گفته می‌شود.»
مختـرع کاتالیست فرایند سولفیران در تشریح محلول فرایند سولفیران، آن را نوعی کیلات آهن اعلام کرد و افزود: «چند اختراع داخلی و خارجی از سوی پژوهشگاه در این باره به ثبت رسیده که 2 ثبت اخیر، بین‌المللی است.»
حسینی جناب، با بیان این که نخستین اختراع در این زمینه، ساخت محلول کیلات آهن است که به فرمولاسیون محلول، روش ساخت و ویژگی‌های محلول اختصاص دارد، اظهار داشت:« ابتدا در اروپا و سپس در یو.اس.پتننت آمریکا، این اختراع به ثبت رسید که براساس آن، محلول و فرایند سولفیران در داخل و خارج، به صورت انحصاری و تحت لیسانس پژوهشگاه قابل عرضه است.»
به گفته وی، دومین ثبت اختراع جهانی، در خصوص ارتقای محلول کیلات آهن و رفع بعضی نقص‌های آن بود که در سال 2008 ثبت اختراع اروپایی شده و مراحل ثبت در یو.اس.پتنت را طی می‌کند.
حسینی جناب، با اشاره به این که در ثبت اختـراع دوم، خوردگی محلول‌های کیـلات آهن به مقدار زیادی کـاهش یافت و ذرات گوگرد درشت‌تری تـولید شد، اضافه کرد: «دلیل اهمیت این ثبـت اختراع آن اسـت که در هیچ‌یک از ثبت اختـراعات و مقالات مرتبط، صحبتی از روش‌هـای کاهش خوردگی با استفـاده از عوامل بازدارنده به میان نیامده است.»
وی تصریح کرد: «برای به حداقل رساندن نرخ خوردگی با مشارکت پژوهشکده حفاطت صنعتی، یک پروژه بسیار جامع و کامل تعریف و بعد از آزمایش‌های بسیار، بازدارنده مؤثری کشف شد که قادر بود، علاوه بر کاهش نرخ خوردگی، مزیت‌های بیشتری برای محلول سولفیران فراهم کند.»
به گفته حسینی جناب، با تکمیل فرمولاسیون محلول سولفیران و با استفاده از بازدارنده، بخش‌هایی از واحد شیرین‌سازی سولفیران می‌تواند از فولاد کربنی (بدون این که اثـری از خوردگی در آن پدید آید) انتخاب شود، ضمن این که این قابلیـت در آزمایش‌های بلندمدت واحد بزرگ نیمه‌صنعتی مستقر در پالایشگاه گـاز فجر جم دوباره به اثبات رسید.
مخترع کاتالیست فرایند سولفیران در تشریح محلول فرایند سولفیران، در تشریح ضرورت استفاده از این فرایند، حذف سولفیدهیدروژن با غلظت متوسط از تمامی گازها، تصفیه گاز طبیعی، تصفیه گازهای قابل سوختن، تصفیه اسید گازها واحدهای آمین، تصفیه انواع گازهای پسماند و گازهای همراه را از جمله کاربردهای رایج این فرایند در صنایع مختلف نفت، گاز و پتروشیمی عنوان کرد و گفت: «سولفیران می‌تواند به صورت 100 درصد، سولفید هیدروژن را از گاز حذف کند.»
به گفته وی، زمانی به‌کارگیری فرایند سولفیران اقتصادی است که مقدار گوگرد موجود در گاز ( گوگرد حاصل از تبـدیل هیدروژن سولفید) بین 200 کیلوگرم تا 20 تن در روز بـاشد و در صورت کمتر بودن مقدار گوگرد از 200 کیلوگرم در روز، از جاذب‌های سطحی استفاده می‌شود، همچنین اگر این مقدار بیش از 20 تن در روز باشد، واحد کلاوس اقتصادی است.
حسینی جناب، با تأکید بر ضرورت تصفیه گازهای پسماند و واحدهای کلاوس، به قابلیت فرایند سولفیران در اصلاح این واحد (تصفیه گازهای پسماند آن) اشاره کرد و افزود: «اگر غلظت هیدروژن سولفید، کمتر از 20 درصد در اسید گاز ورودی به واحد کلاوس باشد، این واحد با مشکل مواجه می شود. از این رو استفاده از سولفیران برای تصفیه این نوع اسید گاز، عملی‌تر است.»
وی با اشاره به کارکرد مهم فرایند سولفیران در زمینه‌های زیست‌محیطی خاطرنشان کرد: «گازهای حاصل از احتراق هیدروژن سولفید (دی‌اکسید گوگرد که در جو منتشر می‌شود)، از جمله مشکلات زیست‌محیطی است که با این فرایند، تصفیه شده و از این منظر، فرایند سولفیران، فرایندی سبز است.»
