سازمان‌ها یا فقط پیشرفته‌اند یا هم پیشرفته هستنند و هم پیچیده. پژوهشگاه صنعت نفت، نمونه بارزی از سازمان‌های پیچیده به‌شمار می‌رود که ساختاری با مأموریت‌های گسترده و متنوع در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی دارد و دارای ابعادی گوناگون از منظر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است.
از سوی دیگر، از نیروی انسانی دانش‌آموخته و کارآمد که عمدتاً اعضای هیأت علمی هستند و در کارهای علمی- پژوهشی فعالیت دارند برخودار است که این موضوع بر پیچیدگی آن می‌افزاید. به این سبب، توجه به آموزش کارکنان، اهمیتی حیاتی دارد این سازمان، به لحاظ پیچیدگی و همچنین مأموریت اصلی آن که تولید علم و فناوری است، با چالش‌های متعدد و مهمی روبه‌روست. بر این اساس و به لحاظ ضرورت رویارویی با چالش‌ها و آمادگی برای دستیابی به مأموریت‌ها در مسیر اهداف، بحث آموزش، در مرکز سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های راهبردی پژوهشگاه قرار دارد.
واحد آموزش پژوهشگاه صنعت نفت از حدود53 سال پیش فعالیت خود را آغاز کرد و هر ساله تقویمی ارائه داده که در آن، با توجه به افزایش و توسعه پژوهشکده‌های پژوهشگاه و بنا به مقتضیات، با دریافت توانمندی‌ها و نیازهای آموزشی این پژوهشکده‌ها، نسبت به برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی برای آنها اقدام و زمینه ارائه توانمندی‌های آنها را فراهم کرده است. تقویم آموزشی سال 91 پژوهشگاه، ضمن دربر داشتن نیازهای ویژه و تخصصی آموزش کارکنان، بیانگر بخشی از توانمندی‌های پژوهشگاه است.
از ویژگی تقویم آموزشی سال 91، می‌توان به خشنودی از دستیابی به نتایج برنامه‌ریزی راهبردی طی 4 سال گذشته برای توسعه آموزش‌های تخصصی پیرامون قابلیت‌های محوری و نیازهای خاص آموزشی در 18 گروه آموزشی تحصصی فناوری نانو، بیوتکنولوژی، بالادستی، نرم‌افزارهای تخصصی، مهندسی و طراحی فرایند، انرژی، گاز، پالایش نفت، روا‌ن‌کننده‌ها و واکس‌ها، شیمی و پتروشیمی، علوم و تکنولوژی پلیمر، خوردگی و حفاظت صنعتی، کاتالیست، آنالیز دستگاهی و شناسایی مواد، ایمنی و سلامت شغلی، محیط زیست و مهندسی محیط زیست، مدیریت و مدیریت پروژه اشاره کرد.
در سال جاری، حدود 100 دوره آموزشی تحصصی قابل ارائه برای صنعت و پژوهشگاه در نظر گرفته شده و 501 مورد توانمندی آموزشی پژوهشگاه نیز که جزو دوره‌های مرتبط با گروه‌های ذکر شده است، برای صنعت نفت و پژوهشگاه وجود دارد.
رئیس آموزش پژوهشگاه صنعت نفت در گفت‌وگو با خبرنگار مشعل، با بیان این که این دوره‌ها، منحصر به‌فرد و محصول پروژه‌های پژوهشگاه است، گفت: «این دوره‌ها با تلاش و تحقیقات پژوهشگران روی پروژه‌ها به منصه ظهور می‌رسد که این امر، آموزش پژوهشگاه را از سایر مراکز آموزشی صنعت نفت، متمایز می‌سازد.»
عباس خلیل‌آبادی، با بیان این که یکی از اهدافی که در آموزش پژوهشگاه دنبال می‌شود، حضور پژوهشگران در کلاس‌های جهانی است، افزود: «با نیازسنجی آموزشی در زمینه ارتقای مهارت و دانش افراد، دوره‌های آموزشی گوناگون مورد نیاز حضور در کلاس جهانی پیش‌بینی شده که با توجه به نیاز پژوهشگران به آشنایی با این مفاهیم، آموزش آنها در دستور کار قرار گرفته است.»
وی تغییر مأموریـت و نام پژوهشکده مهنـدسی توسعه و فرایندهای شیمیـایی، به پژوهشکده توسعـه فناوری را در سال جاری، به منظور تحقق حمایت از تولیـد داخل و بومی‌سازی فناوری‌هـا عنوان کرد و ادامه داد: «بومی‌سازی احداث واحد نیمه‌صنعتی سولفیران پالایشگاه فجر جم، به همت متخصصان پـژوهشکده پالایش پژوهشگاه و گروه آموزشی آن، از پروژه‌هایی است که واحد آموزش نیز در حدود وظایف، در شکل‌گیری آن، نقش مهمی ایفا کرده است.»
خلیل‌آبادی با تأکید بر اهمیت مقوله آموزش در انجام فعالیت‌های پژوهشی، طرح جزیره سبز سیری، طراحی و ساخت تصفیه‌خانه پیشرفته پژوهشگاه، مدل‌سازی سه‌بعدی سامـانه‌های نفتی خلیج فارس و دریای عمان (طرح مروارید خلیج فارس) و دستیابی به فناوری DMD/DMC را از طرح‌های پژوهشی مهم پژوهشگاه برشمرد که آموزش و یادگیری عنصر اصلی در این موفقیت‌ها بوده است.
به گفته رئیس آموزش پژوهشگاه صنعت نفت، مهم‌ترین هدف طرح جزیره سبز سیری، سازگار کردن توسعه صنعتی با محیط زیست و اکوسیستم‌های منطقه است که با اجرای این طرح، جزیره سیری، به جزیره سبز صنعتی با رعایت الزامات و ملاحظات زیست‌محیطی تبدیل می‌شود.
خلیل‌آبادی با بیان این که در طراحی و ساخت سامانه تصفیه انتخابی، با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی منطقه جغرافیایی 22 شهرداری تهران و ضرورت رعایت استانداردای زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط زیست، از روش بیوراکتور (MBR) غشایی بهره گرفته شده است، انتخاب این شیوه را دارای مزایایی چون صرفه‌جویی در فضای مورد نیاز به میزان تقریبی 70 درصد و صرفه‌جویی در مصرف انرژی ذکر کرد و افزود: «حذف تمامی ذرات جامد در پساب خـروجی و قابلیت استفاده مجدد از آن، از دیگر مزایایی است که سبب شده بتوانیم از پساب تصفیه‌شده پژوهشگاه برای آبیاری فضای سبز پژوهشگاه استفاده کنیم.»
یکی از اهداف پژوهشگاه، عدم برگزاری دوره‌های تکراری در صنعت نفت است. به گونه‌ای که دانش کسب شده در فرایند تحقیقات را در قالب آموزش به بدنـه صنعت نفت و صنایع دیگر با رویکرد مدیریت دانش منتقل کند.
به‌طور کلی دوره‌های پژوهشگاه کاملاً تخصصی و مورد نیاز صنعت نفت بوده و مخاطب‌سنجی شده است و براساس نیاز مخاطب برگزار می‌شود.
آنچه در آموزش پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان یک تمایز مدنظر است و تفاوت عمده‌ای با سایر مراکز آموزشی دارد، جنبه کاربردی دوره‌های آموزشی است که کاملاً مرتبط با تنگناها و مضیقه‌های صنعت است.
وی طرح مروارید خلیج فارس را بزرگ‌ترین طرح پژوهشی کشور، از نظر وسعت ابعاد مطالعه و اهمیت منطقه در دنیا دانست و تصریح کرد: «هدف از اجرای این طرح که نماد بارز خودباوری در صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، تولید و یکپارچه‌سازی اطلاعات زمین‌شناسی، ژئوفیزیک، پتروفیزیک و تهیه مدل سه‌بعدی تولید، مهاجرت و انباشت هیدروکربن، با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته دنیا به منظور شناسایی و کشف ساختمان‌ها و مخازن بالقوه نفت و گاز است که در نهایت، رونق اقتصادی کشور را به دنبال خواهد داشت.»
خلیل‌آبادی: دوره‌های آموزشی پژوهشگاه، منحصر به‌فرد و محصول پروژه‌های پژوهشگاه است که با تلاش و تحقیقات پژوهشگران روی پروژه‌ها به منصه ظهور می‌رسد که این امر، آموزش پژوهشگاه را از سایر مراکز آموزشی صنعت نفت، متمایز می‌سازد
خلیل‌آبادی با بیان این که با استفـاده از فناوری DMC/CMD، می‌توان COS، H2S، CS2 و مرکاپتان‌های موجود در محصولات میان تقطیر از قبیل نفتـا، بنزین، LPG، نفت خام و میعانات گازی را حذف کرد، ادامه داد: «در گذشته، نیاز به چنین واحدهایی از طریق فنـاوری‌های متعلق به شرکت‌های UOP آمریکا و IFP فرانسه مرتفع می‌شـد؛ اما امروزه امکـان انجام تمامی خدمات، ارائه فنـاوری، طـراحی، مهندسی، ساخت و راه‌اندازی چنین واحدهایی به همت متخصصـان داخلی فراهم شده که هزینه آن در مقایسه بـا فناوری‌های مشابه خارجی، بسیار پایین و اندک است.»
وی با تأکید بـر نقش غیرقابل انکار آموزش در اجـرای موفقیت‌آمیز پروژه‌ها خاطرنشان کرد: «به محض شکل‌گیری یک پروژه، نیازهای آموزشی آن بررسی شده و واحد آموزش برای برنامه‌ریزی و اجرا اقدام می‌کند که این امر، نقش ویژه‌ای در موفقیت پروژه‌ها دارد.»
رئیس آموزش پژوهشگاه صنعت نفت، با اشاره به توانمندی پژوهشگاه در زمینه آموزش‌های بین‌المللی، با هدف انتقال دانش و فناوری افزود: «با هماهنگی آموزش مرکزی وزارت نفت، می‌توان دوره‌های آموزشی پیشرفته‌ای در برخی کشورهای دنیا در زمینه ایجاد تأسیسات از سوی پژوهشگاه صنعت نفت برگزار کرد که این امر، از توانمندی پژوهشگاه صنعت نفت در عرصه آموزش و انتقال فناوری حکایت دارد.»
وی با اشاره به همکاری و ارتباط مستقیم واحد آموزش پژوهشگاه صنعت نفت با تمامی واحدهای آموزشی بدنه صنعت نفت خاطرنشان کرد: «پژوهشگاه با دریافت نیازهای آموزشی شرکت‌های صنعت نفت در زمینه طراحی و برگزاری دوره‌های آموزشی، اقدامات لازم را برای رفع نیازهای این واحدها انجام می‌دهد.»
خلیل‌آبادی، به برخی دوره‌های آموزشی برگزار شده از سوی پژوهشگاه طی سال جاری اشاره و خاطرنشان کرد: «از جمله این دوره‌ها، می‌توان به برگزاری دوره‌های آموزشی طرح‌های اکتشاف منابع هیدرات گازی دریای عمان (پژوهشکده علوم زمین)، توسعه دانش فنی فرایند شکست کاتالیستی بستر سیال (پژوهشکده مهندسی فرایند) و طرح بزرگ مروارید خلیج فارس (شورای تخصصی بالادستی نفت) با دعوت از استادان خارجی اشاره کرد که در این زمینه از همکاری آموزش مرکزی و مجتمع محمودآباد نیز تشکر می‌شود.»
وی همچنین به طراحی دوره‌ها و تدوین محتوای آموزشی 12 حرفه تخصصی پژوهشگاه صنعت نفت – که از سوی آموزش مرکزی صنعت نفت به عهده واحد آموزش پژوهشگاه گذاشته شده- اشاره کرد و گفت: «بر این اساس، متخصصان این حرفه‌ها از جمله کارشناس مطالعات بازار و ارتباط با صنایع، پژوهنده گل و سیمان حفاری، کارشناس فناوری نفت، پژوهنده مخازن، پژوهنده مهندسی شیمی، کارشناس بررسی تکنولوژی و نوآوری، پژوهنده مکانیک انرژی، پژوهنده مواد، پژوهنده محیط زیست، پژوهنده زمین‌شناسی، تکنسین عملیات شیشه‌گری و پژوهنده شیمی ملزم هستند تمامی دوره‌های طراحی و تدوین شده آموزشی از سوی پژوهشگاه صنعت نفت را بگذرانند.»
خلیل‌آبادی، استفـاده از تجارب بازنشستگان صنعت نفت را یکی دیگر از بـرنامه‌های مهم واحد آمـوزش عنوان کـرد و ادامه داد: «در حـال حاضر، به دنبال تعریف پـروژه‌ای هستیم تا با بهره‌گیری از تجارب صاحب‌نظران و متخصصان بازنشسته صنعت نفت و پژوهشگاه، به منظور مدیریت دانش، با تشکیل جلسات مشاوره‌ای و با استخراج دانش ضمنی این عزیزان و پس از مستندسازی، دانش آنها را به نسل‌های بعدی پژوهشگاه انتقال دهیم.»
وی با بیان این که تجربه تنها از راه بیان، منتقل می‌شود، خواستار نگاه متفاوت به آموزش پژوهشگاه صنعت نفت شد و افزود: «پژوهشگاه صنعت نفت، به عنوان مرکز بزرگ علمی و دانشی وزارت نفت، می‌تواند با انتقال تجربیات و دانش ارزشمند حاصل از پروژه‌های گوناگون، به صنعت نفت و صنایع گوناگون کشور، فشارهای حاکم بر صنعت کشور را کاهش دهد.»
