ویژه‌نامه پارس جنوبی
روزنامه راه مردم
توسعه پایدار در گرو مشارکت تمامی ذی‌نفعان
با گسترش فازهای مختلف منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس توجه به موضوعات زیست‌محیطی است. بر این اساس همه ساله نشست‌ها و کارگاه‌هایی در این منطقه تشکیل می‌شود، بفرمایید تاکنون چند مورد پژوهش در خصوص آلاینده‌های زیست‌محیطی در منطقه اقتصادی انرژی پارس انجام داده‌ای؟
فعالیت‌های زیست‌محیطی این پژوهشکده در اواخر دهه 70 و پیش از بهره‌برداری از فازهای گازی، با ارزیابی آلاینده‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی در آبهای ساحلی و همچنین آلاینده‌های فیزیکی، شیمیایی هوای عسلویه به درخواست پیمانکاران مستقر در منطقه شروع گردید که طی آن آلودگی زمینه در محیط زیست عسلویه مورد بررسی قرار گرفت. پس از آن با توجه به پیشرفت پروژههای عمرانی و صنعتی، در سال 1383 پروژه بررسی آلودگی زمینه در آبهای ساحلی در مقیاس وسیع‌ترین انجام گردید و همزمان با آن بررسی کمی و کیفی آلاینده‌های هوای منطقه ویژه به صورت برخط در طی یک سال اجرا شد. با افتتاح فازهای مختلف، کلیه سامانه‌های پساب‌های صنعتی و بهداشتی در منطقه ویژه مورد ارزیابی قرار گرفت و راهکارهای مشخصی جهت کاهش آلودگی و بهبود سامانه‌های موجود ارائه گردید. با توجه به موقعیت اکولوژیکی منطقه و نزدیکی به خلیج‌نایبند که از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است، فعالیت‌های پژوهشی در زمینه اثرات پساب‌های صنایع پتروشیمی و گاز بر روی موجودات آبزی انجام شد. همچنین پروژههای متعددی در راستای بررسی کمی و کیفی هوای عسلویه و منابع آلاینده‌های هوا اجرا گردید که براساس نتایج به‌دست آمده، محل استقرار دو دکل هواشناسی و ایستگاه‌های سنجش برخط آلاینده‌های هـوا در منطقه عسلویـه تعیین شد کـه هم اکنون در حال بهره‌بـرداری می‌باشد. در حـال حاضر نیز پروژه‌ای به منظور مدل‌سازی پراکنش آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای، با توجه به امکان استفاده از پروژههای CDM، از سوی پژوهشگاه بـه شرکت مجتمع گاز پارس جنوبی تحت عنوان «شناسایی پتانسیل‌های پروژههای مکانیـزم توسعه پاک» در فازهای دهگانـه آن مجتمع ارائه شده است و هم اکنون در مرحله عقد قرارداد است. شـایان ذکر است که طـرح جمع‌آوری و ذخیره‌سازی دی‌اکسید کربن در منطقـه عسلویه در راستای کاهش آلودگی هوا در مرحله بررسی می‌باشد.
■فعالیت‌های پژوهشکده محیط زیست تا چه میزان می‌تواند در کاهش هرچه بیشتر معضلات زیست‌محیطی در آن منطقه مؤثر باشد؟
نتایج پـروژه‌های پژوهشی در قالب راهکارهای اجـرایی جهت کاهش آلاینده‌ها و بهبود و اصلاح وضعیت زیست‌محیطی منطقـه پیشنهاد شده است کـه برخی از آنهـا اجرا شده و نتـایج مثبتی در راستـای کـاهش آلـودگی به همراه داشته است.
■آیا در جهت رفع آلاینده‌های زیست‌محیطی با تکیه بر پژوهش‌هایی که انجام می‌دهید، تاکنون اقداماتی نیز صورت گرفته است؟
تعیین فنی نقاط استقرار دکل‌های هواشناسی و ایستگاه پایش آلاینده‌های هوا در منطقه به منظور پایش آلاینده‌ها و ارائه راهکارها جهت کمیته‌سازی آلودگی و بهینه‌سازی سامانه‌های تصفیه پساب موجود، براساس نتایج پروژههای انجام شده در منطقه می‌باشد.
■انجام چه نوع طرح‌های زیربنایی را در این منطقه با توجه به پژوهش‌هایی که تاکنون پژوهشگاه در آن مشارکت داشته است، پیشنهاد می‌کنید؟
به منظور دستیابی به نتایج بهتر و جلوگیری از انجام پروژههای موازی، اتلاف وقت و خسارات زیست‌محیطی تعریف طرح‌های کلان زیست محیطی هدفمند از الزامات کنونی می‌باشد که رعایت حقوق و حفظ منابع انسانی (جمعیت متأثر منطقه و نیروی کار) و کلیه صنایع مستقر در منطقه (عسلویه، کنگان و پارس شمالی) و صنایع آتی اعم از گاز، پتروشیمی و پایین‌دستی و کلیه منابع آلاینده اعم از صنعتی، عمرانی و طبیعی و رویکردهای مختلف همچون صنعتی (هیدروکربنی، شیلاتی و…) تکنیکال، توریسم، اکوتورییسم و نهایتـاً زیست‌محیطی را دربرمی‌گیرد.
■با توجه به اهمیت موضوع محیط زیست و فعالیت واحدهای مختلف صنعت نفت در منطقه ویژه اقتصادی پارس، به نظر شما تشکیل یک کارگروه مشترک بین این پژوهشکده و مسوولان سازمان منطقه ویژه اقتصادی پارس تا چه میزان می‌تواند به کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی در آن منطقه کمک کند؟
تعاملات بین پژوهشکده و مدیریت‌های مختلف صنایع مستقر در قالب تشکیل کارگروه‌های تخصصی و کمیته راهبردی و انعقاد تفاهم‌نامه در گذشته وجود داشته است که برخی اوقات با توجه به متقضیات زمان کم رنگ شده است. لذا برگزاری جلسات کارگروه تخصصی و مشترک میان کلیه صنایع منطقه ویژه و پژوهشگاه صنعت نفت جهت راهبری و نظارت بر فعالیت‌های پژوهشی مورد نیاز منطقه، با داشتن اختیارات تام به منظور حذف بوروکراسی اداری و جلوگیری از اتلاف منابع و زمان ضروری می‌باشد و کارگروه مذکور با شرح وظایف مشخص نیست به تعیین اولویت‌های زیست‌محیطی منطقه با رویکرد پژوهش محور و نظارت عالی بر انجام آنها کمک شایانی به حفظ منابع انسانی و صیانت از منابع طبیعی و اکوسیستم نادر منطقه می‌نماید.
■با توجه به فعالیت مجتمع‌های عظیم پتروشیمی در این منطقه و تولید پساب‌های صنعتی، آیا تاکنون در خصوص روش‌های استفاده مجدد از این پساب‌ها پژوهش‌هایی صورت گرفته است؟
پساب‌های برخی از صنایع پتروشیمی مورد ارزیابی زیستی قرار گرفته و تأثیرات نامطلوب آنها بر روی موجودات آبزی بررسی شده است. بر مبنای نتایج به‌دست آمده، راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی پیشنهاد شده است و در این راستا پروژههای اصلاح سیستم‌های تصفیه پساب صنعتی در پتروشیمی مبین که مسوول تأمین آب و تصفیه پساب‌های تولیدی می‌باشد و استفاده از سیستم‌های پیشرفته تصفیه پساب در دست اجرا می‌باشد.
■در خصوص مشعل‌های این منطقه و میزان گازی که به هوا منتشر می‌شود، چطور؟
با توجه به این که اطلاعات کامل و دقیقی از میزان آنالیز گاز ارسالی به مشعل وجود ندارد، لذا پروژه‌ای تحت عنوان «بررسی کمی و کیفی آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای و مدل‌سازی پراکنش آلاینده‌ها در منطقه عسلویه» در دست اجرا می‌باشد و نسبت به تعیین میزان و نوع آلاینده‌های مشعل‌ها در صنایع گاز اقدام خواهد شد. شایان ذکر است که قبلاً این پروژه در قالب یک طرح فراگیر برای کلیه صنایع و ترافیک و آلاینده‌های ناشی از فعالیت‌های فرودگاهی به منطقه ویژه ارسال شده است که در دست بررسی می‌باشد و در صورت اجرایی شدن، نتایج آن تکمیل‌کننده پروژه اخیر است. همچنین تجمیع دانش سه پروژه در زمینه کاهش و ارزیابی گازهای ارسالی به مشعل‌ها (توسط دانشگاه‌ها) در پژوهشگاه در حال اجرا می‌باشد.
■آیا بودجه خاصی را به انجام طرح‌های پژوهشی در این منطقه اختصاص می‌دهید؟
با توجه به سیاست‌های کلان پژوهشگاه در تعریف طرح‌ها و پروژههای مرتبط با مشکلات مناطق عملیاتی از جمله منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در عسلویه براساس اولویت‌ها و نیازهای صنعت و با تأمین اعتبار از سوی کارفرمایان اجرا می‌شود.
■پژوهشکده محیط زیست در کاهش آلایندگی محیط زیست در منطقه ویژه اقتصادی پارس، تاکنون چه نقشی داشته است؟
پژوهشگاه با اجرای شش پروژه زیست‌محیطی در زمینه آبهای ساحلی، رسوبات و آبزیان و اثرات سوء پساب‌های صنعتی بر موجودات آبزی و چندین پروژه در زمینه آلودگی هوا و نصب دکل‌های هواشناسی و استقرار ایستگاه‌های سنجش و پایش پارامترها و آلاینده‌های هوا در منطقه ویژه نسبت به پایش آلاینده‌ها اقدامات مؤثری انجام داده است و هم اکنون نیز در راستای تهیه بانک اطلاعاتی آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای و تهیه مدل‌های پراکنش آلاینده‌های هواپروژه‌ای در دست اجرا دارد که در نتیجه اجرای این پروژه وضعیت منابع آلاینده و تأثیر هریـک از آنها بر آلـودگی هـوای منطقه و همچنین تأثیـرات ناشی از استقـرار صنایع جدید حتی در منـاطق پارس 2 (کنگان) و پارس شمالی در مدل تهیه شده قابل پیش‌بینی می‌باشد که نهایتاً سامانه‌ای در اختیار مدیران به‌خصوص مدیریت ارشد سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس (که مسوولیت مدیریت زیست‌محیطی کل منطقه را برعهده دارد) قرار می‌دهد تا افزون بر نظارت لحظه‌ای قادر به اتخاذ تصمیمات پیشگیرانه به منظور کنترل شرایط بحرانی در صنایع و منطقه باشد. قابل ذکر است که برخی از نتایج پروژههای فوق در قالب همایش‌های داخلی و همایش ملی توسعه پایدار، یکپارچه و دانایی محور منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در افق 1404 و 1444 طی سال‌های 1389 و 1390 ارائه شده است.
■در پایان اگر مسئله خاصی باقی‌مانده آن را مطرح فرمایید؟
با توجه به این که مباحث زیست‌محیطی فراتر از حصار کشتی‌های صنایع، تقسیمات جغرافیایی و حتی در برخی موارد همچون هوا و آبهای ساحلی دارای اهمیت ملی و فرامنطقه‌ای می‌باشد، لذا مشارکت تمامی ذی‌نفعان برای همکاری و همیاری در طرح‌های کلان به منظور تحقق توسعه پایدار الزامی خواهد بود.
