دکتر محمدرضا قاسمی کارشناس پژوهشگاه صنعت نفت

تحقیقات روی ژئولیت A در واحد کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت از اوایل سال 78 آغاز شد و سرانجام در سال 82، حاصل این تحقیقات، به تهیه بسته دانش فنی تولید 50 هزار تن ژئولیت 4A در سال انجامید. این نوع ژئولیت که به builder (سازنده) معروف است، در پودرهای شوینده برای تبادل یون‌های منیزیم و کلسیم استفاده می‌شود. این ماده، طی عمل شست‌وشو، با تبدیل آب سخت به آب نرم و افزایش قدرت پاک‌کنندگی مخلوط آب و پودر، جایگزینی مناسب برای سدیم‌تری پلی‌فسفات (STPP) در پودرهای شوینده به‌شمار می‌رود؛ اما به دلیل مشکلات زیست‌محیطی سدیم‌تری پلی‌فسفات در جهان، استفاده از آن در پودرهای شوینده در برخی کشورها ممنوع و ژئولیت 4A به طور کامل جایگزین آن شد. به همین دلیل، هم اکنون میزان مصرف این ماده در جهان، بیش از یک میلیون تن در سال است.

شایان توجه است، ژئولیت A با شکل‌های متفاوت از نوع پتاسیم، سدیم و کلیسم (که به ترتیب 3A، 4A و 5A نام دارند) تولید می‌شود و در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کاربردهای خاص خود را دارد.

در سال 88 ادامه تحقیقات روی ژئولیت A، به تولید دانش فنی ساخت ژئولیت 3A با شکل اکسترود منجر شد. این نوع ژئولیت برای حذف رطوبت از گاز طبیعی (پالایشگاه‌های گاز)، گاز طبیعی فشرده (ایستگاه‌های CNG)، گازهای الفینی نظیر اتیلن، پروپیلن و بوتیلـن (مجتمع‌های پتروشیمی) و جـداسازی آب از الکل (صنایع شیمیـایی) به‌کار گرفته می‌شـود و میزان مصرف آن از سوی صنـایع مرتبط، بیش از 5 هـزار تن در سـال است. بستـه دانش فنی سـاخت ژئولیت 3A، برای تولید انبوه، از سـوی پژوهشگاه به بخش خصوصی واگذار شده و هم اکنـون در کشـور تولید می‌شود.

ژئـولیت A، از نظر عملکرد و مشخصـات به طور کامل با نمـونه تجاری آن که از خـارج خریداری می‌شود، مطابقت دارد.