محمد فرخی هودر رئیس امور حقوقی و عضو کارگروه شرکتهای دانش بنیان پژوهشگاه صنعت نفت: پژوهشگاه پیشرو در تاسیس شرکتهای دانش بنیان در کشور است
شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان موسساتی خصوصی یا تعاونی‌اندکه به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی ( شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان تشکیل می شود. پژوهشگاه صنعت نفت از جمله مراکز پیشرو در تاسیس شرکتهای دانش‌بنیان در کشور است که چندی پیش فراخوان مشارکت سومین شرکت در حوزه محصولات نانو را کلید زد؛ برای اطلاع بیشتر از جزییات و روند تاسیس این شرکت مصاحبه‌ای با محمد فرخی هودر، رئیس امور حقوقی پژوهشگاه ترتیب دادیم که از نظر می گذرد.
اساسا شرکتهای دانش‌بنیان به چه شرکت‌هایی اطلاق می‌شود؟
شرکتهای دانش‌بنیان مبتنی بر ایدهها و فناوری‌های جدید و توسعه خدمات فناورانه و محصولات فناورانه هستند.
بنابراین هدف اصلی شرکتهای دانش‌بنیان تجاری‌سازی فناوریها و ایدههای جدید برتر است. ایدههای موجود در پژوهشگاه گاهی به دلیل وجود مشکلات بهثمر نمیرسند و در این زمان میتوانیم توسط شرکتهای دانش‌بنیان این ایدهها را تجاری و به بازار عرضه کنیم. این امر خود باعث ایجاد فضای رقابتی، سودآوری برای پژوهشگاه و تقویت بخش خصوصی می‌شود.
شرکت های دانش بنیان خصوصی هستند یا اینکه جزیی از پژوهشگاه محسوب میشوند؟
با توجه به ساختار شرکتهای دانش‌بنیان ، پژوهشگاه می تواند تا 49 درصد سهام آن را خریداری کند، ولی ما سعی کردیم سطح دخالت پژوهشگاه تا حد امکان پایین بیایید و شرکت بتواند ماهیت خصوصی خود را افزایش دهد.
شرکت‌هایی که بیش از 50 درصد سهام آن متعلق به شرکت، موسسه یا دستگاه اجرایی دولتی باشد، شرکت دولتی تلقی می شود و شرکت دانش‌بنیان هم از این قاعده مستثنی نیست. لذا با توجه به ساختار شرکتهای دانش‌بنیان و قواعد و مقررات حاکم پژوهشگاه میتواند تا کمتر از 50 درصد مالکیت شرکت دانش‌بنیان را در اختیار داشته باشد که این موضوع به حفظ ماهیت خصوصی شرکت کمک می کند. در خصوص اینکه شرکت جزئی از پژوهشگاه تلقی می شود یا نه باید گفت که شرکت به محض تاسیس دارای شخصیت حقوقی مستقل از پژوهشگاه بوده، هر چند تحت نام و حمایت پژوهشگاه فعالیت خواهد کرد.
تسهیل و تسریع فرآیند تجاری‌سازی که با رفع قوانین محدود کننده صورت میگیرد از ثمرات تولد شرکتهای دانش‌بنیان است؟
دقیقا. با از بین رفتن موانع دست و پاگیر که همواره از موانع تجاری‌سازی محسوب میشوند، روند رساندن یافتههای تحقیقاتی به صنعت شتاب میگیرد و مزایایی هم برای پرسنل پژوهشگاه و صنعت در بر دارد که سهام‌داران این شرکتاند.
کمک به بخش خصوصی برای ورود به عرصههای جدید فناوری با نام و نشان پژوهشگاه نیز از سایر مزایای تاسیس شرکتهای دانش‌بنیان است.
گویا کشورهای پیشرفته هم برای تجاری‌سازی یافتههای خود به سوی تاسیس شرکت های دانش‌بنیان رفتهاند؟
بله، نمونه بارز در این زمینه شرکت IFP فرانسه است که نقش مغز متفکر را بازی کرده و فعالیت‌های تجاری‌سازی خود را به شرکتهای دانش‌بنیان واگذار کرده و اکنون به پژوهش و خلق دانش و ایده میپردازد. در همین راستا پژوهشگاه صنعت نفت علیرغم اینکه خود دست به خلق الگو زده است معذلک سعی کرده است از الگوی شرکت های موفق نظیر IFP و شلمبرژه نیز در خلق الگوی خود بهره ببرد و اکنون در کشور در مقوله تاسیس شرکتهای دانش‌بنیان از سرآمدان به حساب میآید.
به دلیل ماهیت پژوهشی و آموزشی پژوهشگاه، این امکان از سوی نهادهای تصمیمگیر و قانونی به پژوهشگاه داده شده تا در تاسیس شرکتهای دانش‌بنیان نقش بارزی ایفا کند و به همین جهت پژوهشگاه در تاسیس شرکت های دانش بنیان در صنایع نفت،گاز و پتروشیمی و سایر صنایع دیگر پیشرو می باشد.
در خصوص تاسیس سومین شرکت دانش‌بنیان در پژوهشگاه توضیح بفرمایید؟
این شرکت در حوزه محصولات نانو فعالیت میکند و هدف آن تجاری‌سازی و کاربردی کردن ایدهها و فناوری‌های برتر پژوهشگاه است.
استقبال پژوهشگاهیان از مشارکت در تاسیس شرکت دانش‌بنیان نانو به چه صورت بوده است؟
استقبال فراتر از انتظار بود. تصور این همه استقبال را در چند ساعت اول نداشتیم، ولی متقاضی به اندازه ای بود که کارگروه شرکتهای دانش‌بنیان در همان ساعت ابتدایی مجددا جلسه ای تشکیل داد و محدودیت قابلیت میزان مشارکت را افزایش داد تا تمام کسانی که متقاضی بودند بتوانند نسبت به مشارکت در تاسیس شرکت دانش‌بنیان مشارکت کنند.
ساعت اعلام شده برای پذیره نویسی 5/8 صبح آغاز و تا ساعت 11 تعداد ثبت نامی ها به محدودیت اعلام شده توسط کارگروه شرکت های دانش بنیان رسید، ولی همچنانکه که عرض شد با یک نشست فوری اعضاء کارگروه، سرمایه اولیه شرکت را افزایش دادیم تا افراد بیشتری بتوانند مشارکت کنند.
چند درصد از سهام شرکت دانش بنیان مربوط به پژوهشگاه است؟
10 درصد از کل سهام متعلق به پژوهشگاه و 90درصد مربوط به بخش خصوصی است که پرسنل پژوهشگاه ، دیگر شرکت‌ها و سایر اشخاص حقیقی در این میزان شریک هستند.
روند ثبت نام و مشارکت به چه صورت است؟
پس از ارایه و پیشنهاد موضوعات از سوی پردیسها، اعضای هیات علمی، پژوهشکده ها و … بررسی موضوع توسط کارگروه شرکت های دانش بنیان و تایید کارگروه، تصمیمگیریهای لازم بهمنظور تاسیس شرکتهای دانش‌بنیان صورت میگیرد.
پس از گذر از مرحله ابتدایی وارد مرحله اجرا میشویم که در این مرحله تصمیمات لازم در خصوص تعیین میزان مشارکت کارکنان پژوهشگاه، خود پژوهشگاه و سایر شرکای احتمالی اتخاذ می شود. پس از این مرحله و مشخص شدن میزان مشارکت اقدام لازم از طریق سیستم اینترانت پژوهشگاه، به منظور مطلع کردن کارکنان پژوهشگاه انجام می‌شود و افراد با توجه به شرایط خود ثبت نام را انجام میدهند. مابقی سهام نیز در قالب مشارکت بخش خصوصی و در جهت جلب سرمایه آنها ارایه می شود که بر مبنای همان پیشنهاد اولیه و شیوه‌نامه تاسیس اینگونه شرکت‌ها است.
آیا محدودیتی برای افراد در خرید سهام قایل شده اید؟
حداکثر میزان مشارکت برای هر نفر ده هزار و حداقل آن پنج هزار سهم بوده است.
آینده اینگونه این شرکت ها را چگونه ارزیابی میکنید؟
با توجه به جدید و نو بودن صنعت نانو و در نظر گرفتن تخصص و دانش فنی افراد کلیدی عضو شرکت و پشتیبانی علمی و فنی پژوهشگاه از شرکت مزبور و با اتکا به تلفیق دانش و تخصص فنی و مدیریتی پژوهشگاه و بخش خصوصی آینده ای روشن را پیش بینی می‌کنم.
