ایران با داشتن 3/9 درصد نفت قابل برداشت (ذخیره) و 2/18 درصد گاز قابل برداشت جهان دارای مرتبه اول از نظر مجموع ذخایر هیدروکربنی درجهان است. بر اساس آخرین آمار ایران دارای 650 میلیارد بشکه نفت درجاست که با احتساب ضریب بازیافت 24 درصد ذخایر آن به 156 میلیارد بشکه بالغ می‌شود. به عبارت ساده‌تر در صورت ثابت بودن ضریب برداشت، بالغ بر 494 میلیارد بشکه نفت در زیر زمین باقی خواهد ماند. میانگین ضریب برداشت نفت در دنیا 35 درصد است و شرکت‌های نفتی جهان ضریب برداشت 70 درصد را هدف قرار داده‌اند. بدون شک با استفاده از فناوری‌های روز جهانی، برنامه‌ریزی راهبردی و اعمال روش‌های نوین افزایش ضریب برداشت از مخازن نفتی کشور و رسیدن به میانگین جهانی و بالاتر امکان‌پذیر خواهد بود. با توجه به اینکه اکثر میادین کشور در نیمه دوم عمر تولیدی خود قرار دارند، عمدتاً مرحله برداشت اولیه را پشت سر گذاشته و در اوایل مرحله تولید ثانویه قرار دارند، بنابراین اجرای فرآیند ازدیاد برداشت و بهینه‌سازی تولید از ضروری‌ترین اقدامات در افزایش تولید و بهره‌برداری صیانتی از مخازن به‌عنوان سرمایه‌های ملی به حساب می‌آید.

فرآیند ازدیاد برداشت باید مبتنی بر چهار مرحله اصلی شامل توصیف و مطالعه یکپارچه مخزن، مدل‌سازی و شبیه‌سازی مخزن، مطالعه، طراحی و اجرای پایلوت و اجرای سناریوهای منتخب باشد.

پژوهشگاه صنعت نفت با سابقه انجام مطالعات جامع بیش از 20 میدان از میادین بزرگ کشور مانند اهواز، مارون، بی‌بی‌حکیمه، آزادگان، یادآوران، پارس جنوبی، آب تیمور و غیره و مطالعه نخستین پایلوت ازدیاد برداشت در میدان فوق عظیم یادآوران از مراکز پیشرو در اجرای فرآیند ازدیاد برداشت در کشور محسوب می‌شود. واگذاری دو میدان از میادین فوق عظیم کشور یعنی میدان اهواز به عنوان بزرگ‌ترین میدان تولیدی کشور و میدان مشترک یادآوران برای انجام مطالعات پژوهشی و توسعه فناوری‌های ازدیاد برداشت اهمیت این پژوهش را نشان می‌دهد.

باتوجه به رویکرد جدید وزارت نفت در توسعه پژوهش محور میادین برای رسیدن به اهداف تعریف شده در موافقتنامه شامل افزایش ضریب بازیافت، بهینه‌سازی تولید و کاهش هزینه‌های عملیاتی، توجه ویژه به موضوعات محوری زیر ضروری است:

-1دسترسی آسان و سریع به اطلاعات، گزارش‌ها و مدل‌های مخازن

-2انتخاب فناوری‌های ازدیاد برداشت مبتنی بر تحقیقات گسترده آزمایشگاه‌های مدلی و آزمایش‌های میدانی

-3استفاده از فناوری‌های شناخته و اثبات شده جهانی با در نظر گرفتن شرایط مخزنی میادین واگذار شده

-4به روز‌رسانی سناریوها و فناوری‌های ازدیاد برداشت توسط مشاوران در طول عمر مخزن در میادین منتخب

-5اجرای فناوری‌های ازدیاد برداشت با نظارت و همکاری شرکت‌های بهره‌بردار مشاوران داخلی و بین‌المللی و نظارت عالیه شرکت ملی نفت ایران

شرکت‌های صاحبنام نفتی پس از تعیین چالش‌ها و حوزه‌های فناوری هدف در ازدیاد برداشت، نقشه راه فناوری برای رسیدن به اهداف راهبردی را ترسیم می‌کنند. نقشه راه باید تمام مراحل ازدیاد برداشت شامل مطالعه و توصیف مخزن، مدل‌سازی و شبیه‌سازی مخزن، غربالگری روش‌ها، اجرای پایلوت و میدان را شامل شود.

امید است با اجرای جدی و صحیح طرح‌های ازدیاد برداشت در میادین واگذار شده و با حضور مستمر مشاوران داخلی و کارشناسان بین‌المللی در مراحل مختلف فرآیند از مرحله مطالعات تا اجرای پایلوت و میدانی، امکان افزایش ضریب بازیافت، رسیدن به حداکثر تولید صیانتی و توسعه فناوری‌های مرتبط در حوزه ازدیاد برداشت در کشور فراهم شود.

             محمد کرامتی

رئیس پژوهشکده مطالعات مخازن و توسعه میادین پژوهشگاه صنعت نفت